Erfgoed Leiden en omstreken

Info

VVDW#28: 17de-eeuwse spiegelhuizen aan de Lammermarkt

De vondst van deze week betreft twee zeventiende-eeuwse huizen aan de Lammermarkt die gelijktijdig in spiegelbeeld zijn gebouwd als onderdeel van een grootschalige projectontwikkeling. De panden werden onderzocht naar aanleiding van de plannen voor de uitbreiding van Museum De Lakenhal.

Tijdens bouwhistorisch onderzoek in de panden Lammermarkt 29 en Lammermarkt 31 kwam aan het licht dat de casco’s nog grotendeels uit de bouwtijd dateren, met name kort na de stadsuitbreiding in 1611. De ontdekking kwam deels als een verassing. De voorgevels zijn immers op hoofdlijnen te dateren als 20ste-eeuws.Tijdens eerdere bouwhistorische verkenningen (2006) bleek dat ook de kapconstructies omstreeks deze tijd te dateren waren. Het interieur was destijds volledig afgewerkt waardoor oudere bouwsporen niet werden aangetroffen.



Lammermarkt 31 & 29

Tijdens een recent bezoek was de situatie anders. De voorbije maanden heeft kunstenares Marjan Teeuwen de expositie “Verwoest Huis Leiden” voorbereid, waarbij de huisjes werden gestript van hun recente afwerking. Op basis van historische bouwsporen die daarbij aan het licht kwamen – balklagen en metselwerk met aftekeningen van de oorspronkelijke indeling – kon de vroeg 17de-eeuwse situatie worden gereconstrueerd. Het betrof twee “standaard” huisjes uit deze periode. Dat wil zeggen een voorhuis bestaande uit een onverwarmde voorruimte, een verwarmde achterkamer en daartussen een bedstede en een spiltrap naar de verdieping. Onder de bedstede zal een halfverdiept keldertje hebben gelegen. De indeling van de verdieping was gelijkaardig met een verwarmde voor- en achterkamer, met daartussen een trap-bedstedezone.

Een bijzonder detail was dat de vloerdelen van de verdieping doorliepen in de bouwmuur tussen Lammermarkt 29 en 31. Dit bewijst dat de huisjes gelijktijdig zijn gebouwd. Dat op houten vloerdelen werd gemetseld is in deze periode vrij gebruikelijk. Verder onderzoek naar technische details bracht bovendien aan het licht dat de huisjes nagenoeg gelijkaardig als “spiegelpanden” zijn gebouwd.


Vloerdeel in gemeenschappelijke muur


Aanvullend archiefonderzoek duidde op een projectontwikkeling die hier heeft plaatsgevonden. Bij de gronduitgifte van de stadsuitbreiding in 1611 werden een groot aantal percelen in het bouwblok van het huidige Museum De Lakenhal gekocht door Anthonis Jorisz. Fokker. Deze projectontwikkelaar herverkavelde de opgekochte percelen, onder meer door het aanleggen van de Fokkestraat en de Fokkeplein en bouwde kleine en middelgrote huizen voor verhuur. Twee van deze middelgrote huizen werden nu ontdekt tijdens het recente onderzoek. Uit vergelijking met andere vroeg-17de-eeuwse huizen kan gesteld worden dat de panden aan de Lammermarkt zeer eenvoudig waren in detaillering en materiaalgebruik. Er is gebruik gemaakt van een goedkope grenen enkelvoudige balklaag, er werden veel “misbaksels” in het metselwerk aangetroffen en er is (vrij uitzonderlijk) geen gebruik gemaakt van consoles onder de balken.

Perceelsuitgifte in 1611 vs. bebouwing omstreeks 1670

De heer Fokker heeft met andere woorden alles in het werk gesteld om zoveel mogelijk munt uit deze ontwikkeling te slaan. Dit heeft hem echter niet gered van financiële zorgenloosheid. Omstreeks 1624 wordt hij failliet verklaard en verkoopt hij maar liefst 124 huizen, inclusief zijn eigen woonhuis aan de Oude Singel, om allerlei schulden te kunnen afbetalen.

De huisjes zijn te bezichtigen in het kader van de expositie “Verwoest Huis Leiden”, een architectonische installatie verzorgd door Marjan Teeuwen. De expositie loopt van 10 juli t/m 6 september en is gratis toegankelijk op vrijdag, zaterdag en zondag tussen 12.00 uur en 17.00 uur.


Pieter-Jan De Vos, Erfgoed Leiden en Omstreken

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte. Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.




kaart