Aan het einde van de 19de eeuw brak voor Leiden een periode van economische voorspoed aan. Dit ging gepaard met de komst van talloze nieuwe winkels. Vaak werden hiervoor woonhuizen aangepast, waarbij de begane grond werd ingericht als winkel en de verdiepingen als stadswoning. De winkelruimte op de begane grond werd voorzien van een etalage of een zogenaamde winkelpui.
Soms werd een pand gesloopt en vond er volledige nieuwbouw plaats, zoals bij Breestraat 155. Het nieuwe pand wordt gekenmerkt door de voor die tijd veel toegepaste gladde baksteen (verblendsteen) en natuurstenen accenten bij de vensters. Het winkelwoonhuis werd vermoedelijk gebouwd voor tandarts Schouten omstreeks 1910, wiens naam in de rechterpenant van de winkelpui gegraveerd stond.

De oorspronkelijke toestand van de winkelpui van Breestraat 155. Foto uit 1929: fotoarchief van Erfgoed Leiden en Omstreken, PV 30325.78A

De winkelpui was voorzien van rijk gedecoreerde natuurstenen penanten (muurdammen aan weerzijden van de pui) en een ijzeren puibalk. De pui-invulling bestond uit grote glazen etalagevensters met voor die tijd enorme glasplaten van 3 meter breed en bijna 4 meter hoog. Aan de rechterzijde had de winkelpui een diepe portiek waarin zich de entrees tot de winkel en de woning bevonden. De puibalk werd in het midden ondersteund door samengestelde ijzeren kolommen. Zulke kolommen bevinden zich ook nu nog in de rest van het pand. Een dergelijke constructiewijze is voor die tijd innovatief te noemen. De plattegrond kon vrij worden ingedeeld, omdat de kolommenstructuur dragende binnenwanden overbodig maakte. De oorspronkelijke winkelpui van het pand is al lang niet meer zichtbaar. Na diverse verbouwingen kwam de huidige situatie tot stand met een rode luifel halverwege de oorspronkelijke winkelpui.

Foto van de huidige toestand van de winkelpui. Foto: Monique Roscher.

Onder de luifel is de gevel voorzien van glas, erboven is de winkelpui geheel gesloten. Tijdens een bezoek aan het pand bleek boven het verlaagde plafond van de winkel, ter hoogte van de rode luifel, de rijke historie van het pand nog steeds aanwezig te zijn. De oorspronkelijke samengestelde ijzeren kolommen van de winkelpui, het gedecoreerde plafond en de ijzeren puibalken zijn nog grotendeels intact.

Een gedeelte van de oorspronkelijke puibalk en kolom boven het verlaagde plafond van de winkel.
Links is de voorgevel van het pand. Foto: Cas Nagtzaam.

Een gedeelte van de puibalk en het plafond van het oorspronkelijke winkelinterieur boven het verlaagde plafond van de winkel.
Gezien richting de voorgevel van het pand. Foto: Cas Nagtzaam.

Ook de afwerking van de portiek met de blokverdeling in het pleisterwerk, is nog bewaard gebleven.

Een gedeelte van de oorspronkelijke portiek aan de rechterzijde van het pand, boven het verlaagde plafond van de winkel.
Gezien in de richting van de achtergevel. Foto: Cas Nagtzaam.

Project Historische winkelpuien

In Leiden zijn nog veel historische winkelpuien bewaard gebleven. Vaak gaan ze echter verborgen achter betimmeringen of zijn ze later gewijzigd. Om die puien weer tevoorschijn te halen of te reconstrueren, is Erfgoed Leiden en Omstreken het project Historische winkelpuien gestart. Hiermee wil de gemeente de beeldkwaliteit van de historische binnenstad versterken en deze zo aantrekkelijker maken voor bewoners en bezoekers.

Cas Nagtzaam, Erfgoed Leiden en Omstreken

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte. Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.