In de Mandenmakersteeg staat sinds enkele jaren een pand in een staalskelet vanwege instortingsgevaar. Dit pand wordt binnenkort gedemonteerd in het kader van de herontwikkeling van het gebied tussen Breestraat, Mandenmakersteeg en Aalmarkt. Voorafgaand aan de demontage worden de gebouwen bouwhistorisch vastgelegd. Hiervoor werd het moderne stucwerk van de voorgevel van Mandenmakersteeg 7 verwijderd.

Overzicht van de ontpleisterde gevel van Mandenmakersteeg 7 uit 1588, met het decoratieve fries,
de jaartalsteen en de cirkel met ster of zon (foto M. van Dam, BAAC).

Groot was de verrassing toen er allerlei verborgen decoratieve elementen te voorschijn kwamen, die behoren bij de originele laat 16de-eeuwse gevel van dit pand. Direct boven de winkelpui is een decoratieve lijst, een zogenaamd fries, aanwezig. Het fries is opgebouwd uit geschakelde baksteenkoppen rond een vierkant baksteentje.

Detail van het decoratieve fries met baksteen koppen rond een bakstenen vierkant (foto M. van Dam, BAAC).

Even daarboven bevindt zich centraal in de gevel een natuurstenen jaartalsteen met het jaartal 1588 erop. Deze steen dateert dus de gevel en het pand.

De jaartalsteen met het jaartal 1588 (foto M. van Dam, BAAC).

Zeer bijzonder en uniek voor Leiden is de aanwezigheid van een ornamentale bakstenen cirkel met daarin een achtpuntige ster- of zonvorm van gebakken baksteen. Met witte en zwarte pleister is de vorm verder opgewerkt. De cirkel is aangebracht in het metselwerk tussen de ramen van de verdieping. De betekenis van deze ster- of zonvorm is vooralsnog nog onbekend, wellicht is het een verwijzing naar Joost van Zonneveld, die eigenaar was van dit perceel en waarna ook de steeg is vernoemd die achter dit pand loopt. Deze steeg is niet meer herkenbaar door het opgaan in het zogenaamde gat van “Van Nelle”. Een voorbeeld van decoratief metselwerk is de gevel van de Latijnse school aan de Lokhorstraat uit 1599. Andere woonhuisgevels met laat 16de-eeuws decoratief metselwerk zijn, voor zover bekend, niet meer bewaard in Leiden.

De ornamentale bakstenen cirkel met ster of zon (foto M. van Dam, BAAC)

Volledig gedocumenteerd

Deze gevel is geheel gedocumenteerd. De bijzondere elementen zoals de zon en de gevelsteen worden bij de demontage van Mandemakersteeg 7 uitgenomen ten behoeve van terugplaatsing of opnemen in het bouwhistorisch depot van Erfgoed Leiden en Omstreken.

De documentatie en demontage van Mandenmakersteeg 7 vindt plaats in het kader van het Aalmarktproject. Met de herontwikkeling van de Aalmarkt en de directe omgeving zorgt de gemeente Leiden voor de noodzakelijke versterking en uitbreiding van het winkelgebied om de binnenstad van Leiden te verbeteren en aantrekkelijker te maken om te bezoeken en er te werken, te leven en te wonen. In 2015 is in opdracht van ASR-vastgoed het Stadsgehoorzaalblok, als onderdeel van het Aalmarktproject, van start gegaan. Als primeur voor Nederland worden de ontmantelings- en sloopwerkzaamheden bouwhistorisch begeleid door het bouwhistorisch bureau BAAC. Het doel hiervan is historische bouwdelen en -elementen die aan het licht komen te documenteren voordat ze verdwijnen. Zo wordt de bouw- en gebruiksgeschiedenis van dit deel van de stad vastgelegd en straks ontsloten voor het brede publiek.

Edwin Orsel, Erfgoed Leiden en Omstreken

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte. Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.