Foto van de vrijgekomen puibalk van Haarlemmerstraat 20 (2014), Cas Nagtzaam.

Winkelpui in slaoliestijl

Rond 1908 kreeg Haarlemmerstraat 20 een voor die tijd moderne winkelpui met de zwierige stijlkenmerken van de art nouveau. Deze pui werd vermoedelijk gebouwd in opdracht van de firma C. Roodenburg Jzn., die in 1908 van Haarlemmerstraat 22 naar nummer 20 verhuisde. Roodenburg verkocht kruidenierswaren, comestibles (fijne eetwaren) en delicatessen. Op de afbeelding hieronder is aan de linkerkant een tekening van deze versie van de pui te zien, met een sierlijke toegangsdeur met rijke detaillering en rechts ervan een groot etalagevenster met een getoogde bovenzijde.

De vergunningstekening uit 1942 met links de bestaande toestand van de winkelpui en rechts de gewijzigde toestand, Gemeente Leiden, bouwvergunningenarchief, BV3597

Een leuke bijkomstigheid is een advertentie in het Leidsch Dagblad uit 1912. Hierin wordt een demonstratie voor het gebruik van Delftsche Slaolie in de winkel van de firma Roodenburg aangekondigd:

‘…op Donderdag 11 April bij de Firma C. Roodenburg Jzn., Haarlemmerstraat 20, te Leiden, zal door onzen kok het gebruik van Delftsche Slaolie worden aangetoond, met het doel er den dames op te wijzen, dat ons product niet alleen dient om er sla mee aan te maken, maar ook en vooral bestemd is voor het bereiden van verschillende andere spijzen.’

 

Krantenadvertentie van de Oliefabrieken Calvé-Delft, Leidsch Dagblad, 9 april 1912, pagina 9, krantencollectie Erfgoed Leiden en Omstreken

Tijdens dit evenement konden bezoekers onder andere zien hoe de kok allerlei bereidingen met slaolie demonstreerde, zoals het maken van mayonaise. De architectuur van de winkelpui sloot naadloos aan met de in het pand verkochte (en gedemonstreerde) producten. De Nederlandse art nouveau, de stijl van de winkelpui van Haarlemmerstraat 20, werd namelijk in de volksmond slaoliestijl genoemd. Deze bijnaam had de stijl gekregen naar aanleiding van een affiche dat Jan Toorop in 1894 voor de Nederlandsche Oliefabriek in Delft had ontworpen. Het affiche werd gekenmerkt door de voor de art nouveau typische asymmetrische opzet en organische vormentaal.

De verbouwingen aan de winkelpui

In 1942 werd een vergunning aangevraagd voor het moderniseren van de winkelpui van het pand. De gevel raakte de sierlijke winkelpui kwijt en kreeg er een winkelpui voor in de plaats met strakke vormgeving en bekleding met tegels. Tijdens deze verbouwing bleef de bovengevel ongewijzigd. In 1947 werd de bovengevel vernieuwd en werden de tegels tegen de winkelpui vervangen voor travertin beplating. Na deze verbouwing leek er niets meer van de winkelpui uit 1908 te resteren. Tijdens latere verbouwingen zijn er tegen het travertin steenstrips aangebracht en is er een aluminium vouwpui geplaatst.

 

Foto van de gevel van Haarlemmerstraat 20 uit 1970, Archief Erfgoed Leiden en Omstreken, PV30655.9, 1970

Schade aan de gevel heeft er toe geleid dat een fragment van een sierlijke puibalk achter de steenstrips en het travertin in de rechter bovenhoek van de pui zichtbaar werd. Deze puibalk is nog een restant van de winkelpui in slaoliestijl die rond 1908 werd gebouwd. Dit is enerzijds zeer opmerkelijk omdat de rest van de gevel in de jaren ’40 compleet vernieuwd werd. Praktisch gezien is het echter weer heel logisch dat er bij de modernisering van de gevel in 1942 de oude constructieve puibalk gehandhaafd bleef en simpelweg met tegelwerk werd afgewerkt.  

Bij Erfgoed Leiden en Omstreken wordt momenteel nagedacht over reconstructie van een van de historische winkelpuien van het pand, in het kader van het Winkelpuienproject.

Meer informatie over het Winkelpuienproject is hier te vinden.

 

Cas Nagtzaam, Erfgoed Leiden en Omstreken

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte. Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.