Aalmarkt 11 is gerealiseerd tussen 1455 en 1460 en maakt deel uit van een grote uitbreiding van het voormalige Catharinagasthuis.  De goed bewaarde eikenhouten kapconstructie is een sterk staaltje ambachtelijk vakmanschap. De combinatie van bouwhistorisch onderzoek met archiefonderzoek geeft een fraaie inkijk in de bouwpraktijk in het midden van de 15de eeuw, waarop de bouw van de houtconstructie nauwkeurig gereconstrueerd kan worden.

De nok van Aalmarkt 11 (1455-1456 d.). Foto P.J. De Vos, ELO

Hieronder:

De kap van Aalmarkt 11 (1455-1456 d.). Tekening E.D. Orsel, ELO

Uit het archief weten we dat de kap is gebouwd door Jan Heynricxz de timmerman met zijn vier man sterke timmerploeg. Dendrochronologisch onderzoek, waarbij op basis van de jaarringen het constructiehout kan gedateerd worden, heeft duidelijk gemaakt dat het eikenhout gekapt is in een bos in Westfalen in het najaar/winter van 1455-1456.
Hoe Jan de timmerman en zijn bouwploeg de kapconstructie meer dan 550 jaar geleden maakten is voor bouwhistorisch onderzoekers nog steeds afleesbaar aan bewerkingssporen op het hout. In het hout aanwezige vlotgaten en -pluggen zijn het bewijs van het transport via de rivier en uit het archief is bekend dat het hout via de stapelplaats Dordrecht is aangevoerd.

Detail dakspoor van Aalmarkt 11 (1455-1456 d.), met pengat en aftekenlijnen. Foto E.D. Orsel, ELO

Onregelmatige zaagsporen geven aan dat het hout ter plaatse met handkracht in het juiste formaat is gezaagd. Ingekraste rechte lijnen zijn aangebracht om de constructie uit te zetten en de verbindingen af te tekenen. Het maken van de spanten werd uitgevoerd op de grond en alle onderdelen werden, net als een bouwpakket, voorzien van een ingekrast nummers, die de plek van het onderdeel in de uiteindelijke kapconstructie aangaf.

Detail dakspoor van Aalmarkt 11 (1455-1456 d.), met telmerk <. Foto E.D. Orsel, ELO

Recent werd uit de kapconstructie het bovenste gedeelte van een dakspoor vanwege zijn slechte technische staat vervangen. Het uitgenomen deel zal als vondst worden bewaard in het depot Historische Bouwfragmenten van Erfgoed Leiden en Omstreken. Op dit element zijn de bewerkingssporen, de kras- en uitzetlijnen en een telmerk (merk <) allemaal aanwezig. Deze sporen op het hout maken de werkwijze van Jan de Timmerman en zijn timmerploeg heel tastbaar.

Gedeelte van een dakspoor van Aalmarkt 11 (1455-1456 d.). Foto E.D. Orsel, ELO

De documentatie en verbouwing van Aalmarkt 11 vindt plaats in het kader van het Aalmarktproject. Met de herontwikkeling van de Aalmarkt en de directe omgeving zorgt de gemeente Leiden voor de noodzakelijke versterking en uitbreiding van het winkelgebied om de binnenstad van Leiden te verbeteren en aantrekkelijker te maken om te bezoeken en er te werken, te leven en te wonen. In 2015 is in opdracht van ASR-vastgoed het Stadsgehoorzaalblok, als onderdeel van het Aalmarktproject, van start gegaan. Als primeur voor Nederland worden de ontmantelings- en sloopwerkzaamheden bouwhistorisch begeleid door het bouwhistorisch bureau BAAC. Het doel hiervan is historische bouwdelen en -elementen die aan het licht komen te documenteren voordat ze verdwijnen. Zo wordt de bouw- en gebruiksgeschiedenis van dit deel van de stad vastgelegd en straks ontsloten voor het brede publiek.
 

 

Edwin Orsel, Erfgoed Leiden en Omstreken

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte. Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.