Erfgoed Leiden en omstreken

Info

#VVDW 30: Winkelen aan de Haarlemmerstraat. Van klein naar groot en weer terug

De vondst van deze week is de ontwikkeling van modewarenhuis Haarlemmerstraat 116-120. Deze winkel werd onderzocht in verband met herontwikkeling.

Aan de Haarlemmerstraat stonden aan het eind van de 19de eeuw vele panden met een kleinschalige winkel en bovenwoning. In 1908 gingen bij een brand Haarlemmerstraat 116 en 118 verloren, de twee panden waar het damesmodehuis Wisbrun & Liffman van eigenaar E. Levie was gevestigd. De zaak herrees als één pand met een brede en rijzige gevel met op de begane grond ‘twee flinke winkelkasten met groote ruiten en spiegels ter zijden’. Boven wordt gewoond. De heropening was op 27 februari 1909.1 In het buurpand Haarlemmerstraat 114 was op dat moment het mantelmagazijn van dhr. A. Waals gevestigd en aan de andere kant, in Haarlemmerstraat 120, zat de zaak van F. Wessel in goud, zilver, horloges, etcetera.

In 1914 wordt Haarlemmerstraat 120 bij de winkel van Wisbrun & Liffman gevoegd. In 1915 wordt dat pand gesloopt en de nieuwbouw sluit in bouwstijl aan op de nieuwe voorgevel van 116-118 uit 1909. Deze aansluiting is zelfs zo goed gelukt, dat het moeilijk zichtbaar is dat ze uit twee verschillende tijden stammen. De uitbreiding van het modemagazijn wordt in april 1915 feestelijk geopend.2

 

Haarlemmerstraat 114 en 116-120 (foto E.D. Orsel, ELO).

Intussen is ook de winkel met bovenwoning van dhr. Waals op Haarlemmerstraat 114 vernieuwd. In 1910 werd er, naar ontwerp van de Haagse architect Van der Kooy, een nieuw mantelmagazijn gebouwd, waarbij het bestaande gebouw geheel tot de grond is afgebroken.3 De begane grond is voor verkoop van mantels en de verdieping, bereikbaar met lift of trap, voor verkoop van mantelkostuums, kostuumrokken en pelterijen. De tweede verdieping en zolder zijn voor bewoning. De winkelpui over twee lagen heeft op de begane grond een centrale portiek geflankeerd door etalages. Een tweelaagse winkelpui is zeldzaam in Leiden en mogelijk geïnspireerd op Haagse voorbeelden. De vormgeving van de nieuwbouw voor Waals op Haarlemmerstraat 114 vertoont grote gelijkenis met de nieuwbouw voor Levie op Haarlemmerstraat 116-120, maar toch blijken het twee verschillende winkels en eigenaren.

Het modehuis Wisbrun & Liffmann is tot 31 juli 1934 op de Haarlemmerstraat gevestigd geweest. De winkel werd daarna voortgezet op Korevaarstraat 3.4 Waals confectie neemt daarop de panden Haarlemmerstraat 116-120 over en breidt zijn winkel fors uit. Hiervoor werden de winkels aan elkaar gekoppeld met doorbaken in de muren tussen de panden. In 1970 verheelde een nieuwe doorgaande hoge pui van grijze en zwarte marmerplaten de panden visueel tot één grote winkel. Binnen deze pui is regelmatig geschoven met de etalages en entree’s. Waals stopte in 1981, na meer dan honderd jaar op de Haarlemmerstraat een modehuis te hebben uitgebaat.5 De grote winkel had blijkbaar te veel vierkante meter oppervlak voor geïnteresseerden, want na 1981 gingen de panden Haarlemmerstraat 114 en Haarlemmerstraat 116-120 weer als aparte winkels functioneren. Zelfs Haarlemmerstraat 116-120 bleek nog te groot, want niet veel later werd ook deze winkel opgedeeld in twee winkels, Haarlemmerstraat 116-118 en Haarlemmerstraat 120. Omdat de huidige tijd wel om grotere winkels vraagt, wordt deze opdeling nu weer ongedaan gemaakt.

Haarlemmerstraat 114 en 116-120, specifiek in het begin van de 20ste eeuw als winkelpanden gebouwd, zijn goede voorbeelden van de ontwikkeling van kleinschalige winkelnering aan huis, naar grote winkelwarenhuizen, maar ook van de tijdelijkheid en grilligheid van winkelvraag en -aanbod.

Edwin Orsel

Noten:

 1) Leidsch Dagblad, 27 februari 1909

 2) Leidsch Dagblad, 17 april 1915

 3) Leidsch Dagblad 23 september 1910

 4) Leidsch Dagblad 23 juli 1934

 5) Leidse Courant, 27 mei 1981

 

 

kaart