De voorzijde van de munt toont het wapen van Leiden (de twee gekruiste sleutels) met daarboven het jaartal 1573. Het omschrift luidt: GEDENCT + DEN + ARMEN.

De keerzijde toont het een rad met scherpe messen en in het midden een zwaard. Rad en zwaard zijn attributen verbonden met St Catharina, die eerst door middel van een rad verpletterd had moeten worden en toen dat niet lukte werd onthoofd.

Het is niet bekend wie de munten heeft geslagen, noch wie de stempels heeft gesneden. De uitvoering van de munten lijkt wat amateuristisch, met name de tekst lijkt wat onbeholpen. De munten zijn in 1576 al weer buiten omloop gesteld. Niet omdat het oorspronkelijke probleem (te weinig pasmunten) was opgelost, maar omdat de munten in zo grote getale werden vervalst. De armen, vaak in het bezit van deze pasmuntjes, ondervonden hier veel hinder van.

Op 3 april 1576 waren alle inwoners van Leiden verzocht de munten op het stadhuis in te leveren. De gasthuismeesters moesten iedereen noteren die de munten inleverde en zorg dragen voor de schadeloosstelling van die personen. Niet alle munten zijn ingeleverd, in verschillende verzamelingen komen ze wel voor. Het in Leiden gevonden exemplaar betreft een echt exemplaar en niet een vervalsing.

Valse munten
De vervalsingen zijn te koppelen aan de maker ervan, die in 1576 werd veroordeeld wegens valsemunterij. De maker was Gillis Baerntsz van Amsterdam, die uiteindelijk de doodstraf kreeg voor zijn daden. Hij werd op het plein voor het Gravensteen gewurgd met een koord van valse munten om zijn nek en daarna gedurende een uur tentoongesteld op het galgenveld. Daar moest hij ook begraven worden.

Ten slotte moest er een kleine galg worden opgericht waaraan de stempels en munten moesten werden bevestigd met een bordje met de tekst:
Tot een gedenckenisse dat
Gillis Baerntsz van Amsterdam
Om munt vervalscht te hebben
Mitter coorde es verworcht

Putdeksel
In 2016 kreeg ELO het verzoek mee te denken over een historisch verantwoorde afbeelding voor de putdeksels ten behoeve van de nieuwe Catharinasteeg, die ontstaan is door de doorbraak van de Aalmarkt naar de Breestraat.

De Catharinasteeg dankt haar naam aan de nabijgelegen Catharina Gasthuis en zodoende kwam al spoedig de gedachte op, om de afbeelding van de Gasthuisoord te gebruiken voor de putdeksels. Collega Cas Nagtzaam leverde een prachtige ontwerpschets. En sinds woensdag 7 juni 2017 zijn de putdeksels, geïnspireerd op een klein koperen muntje uit de 16e eeuw, in de Catharinasteeg te bewonderen.

Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen.
Via deze site en het twitter-account @ErfgoedLeiden houden zij u op de hoogte.
Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'

Cor de Graaf