Ook Erfgoed Leiden en Omstreken werd snel gewaarschuwd. De experts van forensische opsporing vermoedden nl. al snel dat de botten oud waren. Daarmee is het geen zaak meer voor de politie, maar desondanks niet minder interessant. De menselijke botten waren inderdaad oud: bruin, verweerd en bros door het lange verblijf in de bodem. Ze zijn gevonden bij het graven van een vrij klein gat in de tuin. Ze lagen op een diepte van maar 50 cm, wat eigenlijk veel te ondiep is voor een normaal graf. De beenderen, waaronder twee schedels, waren afkomstig van ten minste twee personen. Ze lagen niet meer in anatomisch verband in de grond.


 Foto's: Leidsche Dagblad

Zeemanlaan
De Zeemanlaan ligt vlakbij de Petruskerk aan de Lammenschansweg. Bij deze kerk zijn nooit mensen begraven geweest. De huizen aan de Zeemanlaan zijn in het midden van de jaren ’30 van de vorige eeuw gebouwd, maar deze botten leken ouder…De vraag was dus hoe de botten hier terecht zijn gekomen. Zijn ze hier daadwerkelijk begraven en zo ja wanneer dan? Of zijn de botresten van elders afkomstig? Het laatste is het meest waarschijnlijk.

De ondiepe ligging en het feit dat de beenderen niet in anatomisch verband liggen, wijzen erop dat ze verplaatst zijn. En we weten zelfs waar ze vandaan zijn gekomen. Nadat de vondst van de botten uitgebreid op internet, TV en de Leidse kranten was verschenen, meldden verschillende omwonenden en ooggetuigen zich bij Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij vertelden dat het vaker is voorkomen dat er botten in de tuinen van de Zeemanlaan zijn gevonden.

Wat blijkt nu: voorafgaand aan de bouw van de huizen in de Zeemanlaan is de grond eerst opgehoogd. Hiervoor is grond aangevoerd die elders in de stad moest worden afgegraven. In dit geval was dat het bolwerk bij molen de Valk, in het hart van de stad.

Bolwerk
De bolwerken rondom de stad zijn in de 17e eeuw aangelegd en vormden met hun hoge aarden wallichamen een effectieve verdediging tegen de kanonnen die in die tijd gebruikt werden. Op de bolwerken werden natuurlijk geen huizen gebouwd. De enige gebouwen die er verrezen waren molens, zoals ook molen de Valk, die op de hoge bolwerken veel wind vingen. In de 19e eeuw verloren de bolwerken rondom de stad hun verdedigingsfunctie. Ze kregen langzamerhand andere functies: er werd openbaar groen aangelegd of men bouwde er fabrieken. Dit gebeurde ook bij het bolwerk van molen de Valk. Op een aantal bolwerken, waaronder die van molen de Valk, werden begraafplaatsen ingericht. Uit de archieven is bekend dat dit bolwerk al vanaf 1655 als begraafplaats werd gebruikt en dit ging door tot 1911, toen de begraafplaats werd gesloten.

Dochter van aannemersbedrijf
In 1935 werd het bolwerk gedeeltelijk afgegraven (geëgaliseerd) om plaats te maken voor de nieuwe veemarkt. De grond werd door aannemersbedrijf Vollebregt afgevoerd naar…de Zeemanlaan. Diens dochter vertelde dat dit grondwerk volledig met de hand gebeurde: de grond werd met de schop afgegraven en op de vrachtwagens geschept. Blijkbaar zijn de graven in die tijd niet volledig geruimd en zijn er af en toe menselijke resten op de vrachtwagens terecht gekomen die nu af en toe opduiken in de achtertuinen in deze straat.

Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen.
Via deze site en het twitter-account @ErfgoedLeiden of facebook.com/erfgoedleiden houden zij u op de hoogte.
Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'

Chrystel Brandenburgh