Erfgoed Leiden en omstreken

Info

#VVDW: Isolatie-experiment van architect H.J. Jesse

Duurzaamheid en vergroening zijn actuele thema’s. Honderd jaar geleden was dat heel anders. Geen mens dacht toen aan de klimaatconsequenties van onze manier van wonen. Waar men wél aan dacht was aan het verhogen van het wooncomfort. De reden voor de Leidse architect Hendrik Johannes Jesse (1860-1943) om te experimenteren met een nieuw type isolatiemateriaal: vezelplaat bedekt met teer.

 Een los stuk van het isolatiemateriaal
Jesse’s eigen woonhuis; ‘de Keet’
Het hoogtepunt van zijn oeuvre: Jesse’s eigen woonhuis met atelier. Hij noemde het “de Keet”. Het pand werd gebouwd volgens een markante stijl die hij in de decennia ervoor had ontwikkeld; een geheel eigen invulling van het destijds modieuze baksteenrationalisme. Het pand doet wat raadselachtig aan. Je vindt er bijzondere doorkijkjes, een trap in een grote toren en groen glas in kleine roeden.

Ook bijzonder: als architect had Jesse een zwak voor oude bouwmaterialen. In zijn nieuwe huis gaf hij deze materialen een tweede leven. Hij plaatste er eeuwenoude deuren, eiken balkenplafonds en delfts-blauwe tegels. In zijn droomhuis volgde het interieur geen bepaalde stijl. Het was eerder een nauwgezette collage uit uiteenlopende eeuwen. Jesse woonde en werkte er van 1906 tot zijn dood in 1943.
De Keet in 1975

Isolatie rond 1900
Dit huis vol verassingen bleek nog een duurzaam geheim te hebben. In de buitenmuur van de keuken werd in 2013 isolatiemateriaal gevonden. In moderne huizen is het ontbreken hiervan ondenkbaar, maar voor honderd jaar oude huizen is de toepassing van isolatie heel bijzonder. Rond 1900 begonnen architecten en aannemers voor het eerst na te denken over isolatie en experimenteerden met allerlei materiaal om kou en water buiten te houden.

Jesse paste een isolatiemateriaal toe dat nog nergens anders in Nederland is gevonden: een vezelplaat met daaroverheen een bitumen-laag tegen vocht. In de volksmond wordt betumen, teer genoemd. Door de golfstructuur (zie afbeelding) ontstaan er ruimtes met lucht. Het zijn deze ruimtes die zorgen voor de isolerende werking. Dit was overigens niet het enige isolatiemateriaal. Tussen de woonkamer op de eerste verdieping en de slaapkamer daarboven liet Jesse een laag zeegras uit de Noordzee aanbrengen. Dit zorgde voor warmere voeten, verminderd brandgevaar en een geluidsdichtere slaapkamer.
Het isolatiemateriaal in de keukenmuur

Uw historische woning ook beter isoleren?
De isolatie in het huis van Jesse is uniek. De meeste oude huizen in Leiden hebben geen historische isolatie. Daarom zijn deze woningen tegenwoordig weinig energiezuinig. Om deze huizen te verduurzamen is Erfgoed Leiden en Omstreken begonnen met het project Duurzame Monumentenzorg. Wij bieden eigenaren van historische woningen een gratis duurzaamheidsadvies aan. Met dit advies kan u de eerste stappen zetten richting een meer energiezuinig en comfortabel historisch huis.

De Keet is in 2014 omgevormd van vervallen woonhuis tot kinderopvang!

Meer informatie over dit programma vindt u op https://www.erfgoedleiden.nl/bouwen/duurzame-monumentenzorg

Meer informatie over de samenstelling en mogelijke herkomst van de vezelplaten vindt u in de nieuwsbrieven van Stichting Bouwhistorie Nederland (nummers 59 en 60 (2016)). Deze zijn binnenkort raadpleegbaar op http://www.bouwhistorie.nl/Nieuwsbrieven.

Ilse Koreman en Gertjan de Boer

 

 

kaart