Erfgoed Leiden en omstreken

Info

#VVDW: historische fietspompen

Een beetje lucht voor een cent! Vanaf 1925 zaten twee firma’s op de hoek van de Haarlemmerstraat en de Prinsessekade; een sigarenwinkel en een fietswinkel. Weinig getuigt nu nog van de rijke historie behalve de naoorlogse winkelpui en twee fraaie tegeltableaus in nabij gelegen steegjes. Groene en gele tableau's met een bijzondere functie.

Tegeltableau in de Caeciliastraat, om de hoek bij Turfmarkt 5.
Foto Cas Nagtzaam, 2017

Fietspomp
In het groene tableau bevindt zich bovenin een koperen plaatje met een gleufje voor het inwerpen van een muntstukje. Onderin zit een ronde sparing waaraan tijdens openingstijden een pompslang bevestigd was. Hieruit kwam precies genoeg lucht voor het opblazen van een fietsband. Na sluitingstijd werd de slang door het personeel naar binnen gehaald. Omdat bij het tableau aan de Schapensteeg het koperen plaatje met het muntje (helaas) weg is, kunnen we zien dat erachter een buisje zit dat schuin naar beneden loopt. Het ingeworpen muntje, eerst 1 cent en later werd dat 5 cent, viel naar beneden en bracht via een mechaniek de compressor in werking.
Dit verhaal werd telefonisch bevestigd door de zoon van Hak Walenkamp: Marcel Walenkamp, die met zijn fietsenwinkel sinds 2000 in Leiderdorp gevestigd is

 Tegeltableau in de Schapensteeg, om de hoek bij Haarlemmerstraat 1.
Foto Cas Nagtzaam, 2017

Firma Walenkamp
Vanaf ongeveer 1925 huisvestte het pand twee firma’s van twee broers. De ene broer had een sigarenwinkel. De andere broer: Hak Walenkamp, had een fietsenwinkel die bereikbaar was vanaf de Haarlemmerstraat. Vanaf 1925 plaatsten ze steeds gecombineerde advertenties in de Leidse dagbladen.

In de fietsenwinkel werden de gebruikelijke zaken verkocht: fietsen, fietsbanden, koekoekbellen, pedalen, voetpompen, jasbeschermers, spatlappen, et cetera. Later adverteerden ze ook met wat uiteenlopender zaken: zoals schaatsen, autopeds, driewielers, leren jassen, motorrijwielen en zelfs auto’s. Tegen de jaren ’50 was de firma van de familie Walenkamp flink uitgebreid en waren er naast het pand aan de Haarlemmerstraat ook vestigingen in Turfmarkt 5 en 8.

In de advertenties van de fietsenwinkel werd vaak benadrukt dat fietsen erg gezond is. Zo wijst een advertentie uit 1956 erop dat de hartspecialist van President Eisenhower: Prof. P. D. White verklaard zou hebben dat fietsen een erg gezonde lichaamsbeweging is. Ook de lage prijzen van de fietsen worden vaak aangeprezen. In een advertentie uit 1957 staat dat minister Zijlstra de prijs van een pakje margarine met 1 cent ging verlagen vanaf 8 april 1957, zodat “wij ons na 8 april weer wat ruimer kunnen gaan bewegen”.  


Foto van de gevel van de fietsenwinkel aan de Prinsessekade
Archief Erfgoed Leiden en omstreken, foto W.M. van Rooijen, 159_tvo_tvo0002a, 1960.

Winkelpui
Het hoekpand Haarlemmerstraat 1 / Prinsessekade 1 is een eind 19de-eeuws winkelwoonhuis met een kort na de Tweede Wereldoorlog gemoderniseerde winkelpui. Oorspronkelijk had de pui aan het eind van de 19de eeuw gevelopeningen met rondbogen. De aangepaste pui kreeg granieten beplating in twee kleuren en grote etalageramen met erboven bovenlichten met facetglas. Deze toestand is nog bijna helemaal aanwezig en wordt in 2017 hersteld met behulp van de Subsidieregeling Historisch Stadsbeeld.

Tegeltableaus
De ouderdom van de tegeltableaus is niet precies bekend. Marcel Walenkamp gaf aan dat dat het lichtgele tableau aan de Schapensteeg in ieder geval al in de Tweede Wereldoorlog bestond. Volgens tegelexpert Henk Nijenhuis van HN-Project werden dergelijke tegels gemaakt tussen 1920 en 1960. De gele tegels zijn vermoedelijk gemaakt bij Porceleyne Fles in Delft, de groene tegels in de Caeciliastraat bij Westraven Utrecht.

Mocht u binnenkort eens langs de tableaus lopen, denkt u dan aan deze mooie geschiedenis. Een muntje inwerpen heeft helaas geen zin meer. De  panden hebben inmiddels andere gebruikers gekregen.

Meer informatie over het Winkelpuienproject van de Gemeente Leiden is hier te vinden.

Cas Nagtzaam

kaart