De Morspoort is één van de meest iconische gebouwen uit de Gouden Eeuw in Leiden. Afgelopen weken is aan de poort gewerkt. Na de restauratie van de daken is nu de binnenzijde aangepakt. Bij het verwijderen van de pleisterlaag kwamen sporen van de oorspronkelijke situatie in beeld: sporen van tongewelven. Een onverwachte ontdekking! De Morspoort blijkt constructief toch grotendeels gebouwd te zijn volgens de oorspronkelijke ontwerptekening uit omstreeks 1668 van architect Van der Helm.
Onderzoek
De pleisterlaag op de muur werd verwijderd ten behoeve van een nieuwe, meer ademende variant. Tijdens het verwijderen van de oude pleister kwamen er bouwsporen in het zicht. Dezen werden onderzocht door de bouwhistorici van Erfgoed Leiden en Omstreken. Meest opvallend zijn de sporen die er op duiden dat zowel de noordelijke als de zuidelijke wachtkamer in de oorspronkelijke situatie voorzien waren van een tongewelf. Anders dan er tot nu werd gedacht is de Morspoort ook constructief grotendeels gebouwd volgens de oorspronkelijke ontwerptekening van architect Van der Helm.
Ontwerptekening van het exterieur van de Morspoort (ELO PV3251.6, Willem van der Helm omstreeks 1668)
Tongewelven
Mogelijk zijn de tongewelven verdwenen in de 19de eeuw. Na het weggraven van de stadswallen, boden de zijgevels vermoedelijk niet genoeg weerstand om de spatkrachten van het gewelf op te vangen – getuige de naar buiten hellende zijgevels. Bij het vervormen van deze zijgevels zullen de gewelven scheuren zijn gaan vertonen en instabiel zijn geworden. Bij een restauratie omstreeks het midden van de 19de eeuw zal men de tongewelven hebben gesloopt en vervangen voor de huidige houten balklaag.
Ontwerptekening van de doorsnede van de Morspoort met een alternatieve bovenbouw (ELO PV3251.3, Willem van der Helm omstreeks 1668)
Bouw van de Morspoort
De bouw van de Morspoort vond plaats toen Leiden dankzij de opbloeiende textielindustrie uitgroeide tot tweede stad van de Republiek. Ambitieuze projecten uit dit tijd, zoals de Mors- en Zijlpoort, Lakenhal, Marekerk en Waag, zijn een uitdrukking van zowel de 17de-eeuwse welvaart als stedelijke trots. De poort is gebouwd in 1668-69 naar ontwerp van de toenmalige stadsarchitect Willem van der Helm. Tot de 19de eeuw verzorgde de poort, een passage tussen de stadswallen, een roemrijke toegang tot de stad. Ondanks dat de stadswallen zijn verdwenen, vervult de poort nog steeds deze iconische functie.
Detailfoto van de westelijke binnenmuur met in de linker- en rechterbovenhoek de bouwsporen van het oorspronkelijke tongewelf (2018)
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Pieter-Jan De Vos