De archeologische opgraving aan de Garenmarkt heeft mooie vondsten opgeleverd: religieuze speldjes van bedevaartgangers, een speldje met een fallus figuur, een pispot met het stadswapen van Leiden en een koperen ringetje. De vondsten zijn zeker 500 jaar oud. Dit is slechts een tussenstand over de metaalvondsten. Er zijn duizenden vondsten opgegraven in de afval-, water- en beerputten. Deze putten behoorden bij de aangetroffen funderingen van de huizen, die hier vanaf de 15e eeuw hebben gestaan.
Religieuze speldjes
Met behulp van een metaaldetector zijn gedurende de opgraving veel metalen voorwerpen gevonden. Onder deze vondsten waren 15 insignes, oftewel speldjes. De religieuze insignes waren vaak pelgrims-souvenirs. De pelgrims kochten deze in bedevaartsoorden en toonden hiermee aan dat ze de tocht volbracht hadden. Wereldse afbeeldingen verwijzen naar het beroep van de drager, beelden een wijsheid of traditie af of zijn soms gewoon versieringen.
Dit insigne komt uit Keulen. Het beeldt verschillende dingen af: de Drie Koningen, Maria met kind, het wapen van Keulen (bovenin) en Ursula met vier van haar elfduizend maagden (onderaan). Het insigne lijkt erg op een exemplaar dat in Veere is gevonden en dateert waarschijnlijk in de periode 1400-1450.
De Sint-Jacobsschelp (V61.001) was een populaire beeltenis in de 14e en 15e eeuw. Er zijn dan ook al veel van dit soort insignes elders in Nederland gevonden. De plaats van herkomst van dit soort schelpjes is niet altijd Santiago de Compostella. De schelp was in de 14e en 15e eeuw meer in het algemeen een herkenningsteken voor de bedevaartganger. Dit exemplaar is gevonden in een beerput met een 15e-eeuwse vulling.
De letter M komt uit een venige kuil die dateert in de periode 1300-1450. De vorm stelt een gekroonde letter M voor. Het is een draagspeld geweest; de speld zit er nog aan bevestigd aan de achterzijde. De M kan verwijzen naar Maria, maar kan ook een onderdeel zijn van het woord “amor(s)” en daarmee naar de liefde verwijzen. Als het om een verwijzing naar Maria gaat, staat de kroon voor haar status als hemelkoningin. Als het een verwijzing naar de liefde is, staat de kroon voor de triomf (“liefde overwint alles”). Dit type insigne komt relatief vaak voor. Op de Garenmarkt zijn er verschillende van gevonden.
Deze vondst in onderdeel van een drieluik, waarvan alleen het linkerdeel bewaard is gebleven. In het linker luik is mogelijk een engel met vleugels te zien. De “vleugels” zouden echter ook planten of bomen kunnen zijn, waardoor het eerder een figuur lijkt die een staf vasthoudt. De omlijsting is prachtig gotisch versierd. Het insigne is gevonden in een beerput met een middeleeuwse fase (1400-1550) en een 17e-eeuwse fase. De datering van deze vondst is daardoor nog niet duidelijk.
Insignes met fallusfiguren komen vaak voor, maar er is nog veel onduidelijkheid over hun betekenis. De fallus lijkt vaak te worden verheerlijkt: met vleugels, een kroon of een belletje. In het geval van V158.001 (rechstonder) heeft de fallus vleugels en poten. Hij is gevonden in een venige kuil uit de 14e eeuw. Het is waarschijnlijk één van de oudste insignes van de Garenmarkt, met een datering tussen 1350 en 1400.
Interessante beerput: nu alleen metaalvondsten
Bijzonder blij waren de archeologen toen metaaldetector-vrijwilliger Rob de Graaf in een beerput een complete tinnen pispot vond. In deze beerput werden nog allerlei andere voorwerpen aangetroffen, zoals leren schoenen, een bezem en een bijna complete 15e-eeuwse steengoed kan. Het vondsten zijn waarschijnlijk uit de periode 1450-1550. De kamerpot lijkt niet beschadigd, alleen een beetje ingedeukt, dus waarschijnlijk is hij tijdens het legen per ongeluk in de beerput gevallen. Tinnen voorwerpen zijn vaak voorzien van stempels of merken. Nu zitten er nog allerlei aankoeksels op de pot, waardoor dit niet goed te zien is. Nu al zichtbaar is het stadswapen van Leiden: de gekruisde sleutels. Na het schoonmaken en restaureren van de pispot zal duidelijker worden welke versieringen en merken er nog meer op zijn aangebracht.
De vingerring is gevonden in een mestkuil uit de 14e of 15e eeuw. Het is een eenvoudige koperen ring met aan weerszijden een groef. Er is ook decoratie, tekst of cijfers op aangebracht aan de buitenzijde, wat na de conservering hopelijk beter te lezen valt. Ondanks de eenvoud moet het voor de eigenaar een waardevol object zijn geweest, dat waarschijnlijk per ongeluk van zijn of haar vinger is afgegleden.
De functie van de vele venige kuilen en mestkuilen op de Garenmarkt is nog niet duidelijk. Veel venige kuilen bevatten aardewerk en veel dierlijk botmateriaal. Onderzoek naar het dierlijk bot en de plantaardige (etens)resten uit deze kuilen zal hier binnenkort meer duidelijkheid over geven.
Jantien Verduin en Chrystel Brandenburgh