...
GT_1411 - Eerste steen L.J. 18 13/4 95

Wie langs het pand Witte Singel 69 loopt, kan de gevelsteen met de tekst L.J. 13-4-1895 amper missen. Zo op het oog is het een typische ‘eerste steen’, die wellicht gelegd is door ene L.J. Voor de Commissie Geveltekens uiteraard een uitdaging om daar wat meer over te vinden.

Tot 1 augustus 1896 behoorde het gebied meteen buiten de singels tot de gemeente Zoeterwoude (resp. Leiderdorp en Oegstgeest). Dat is een gelukkige bijkomstigheid, want als het toen al Leiden zou zijn geweest, was de meeste administratie verbrand bij de Stadhuisbrand van 12 februari 1929. De gemeente Zoeterwoude hield een speciaal register bij waarin de afgegeven bouwvergunningen en de vergunningen tot het mogen betrekken van een nieuwe woning nauwkeurig werd geadministreerd. Die bouwvergunning zal wel enkele maanden vóór 18 april 1895 afgegeven zijn aan iemand met een achternaam die met een J begint. En inderdaad! Daarin staat (1111 akte 599): “Gelezen eene kennisgeving van L. v.d. Laan, architect te Leiden, tot het bouwen volgens overgelegde teekening van een woonhuis voor den Heer J.A. Jongmans te Leiden op den bouwgrond Vreewijk a.d. Witten Singel, 5 maart 1895”. De vergunning tot het mogen betrekken werd afgegeven op 22 augustus 1895. Er is zelfs ook nog een klein dossiertje over dit pand, dat (denkelijk pas ná 1929) door Zoeterwoude aan Leiden is overgedragen, en ook daar (nr. 396) staat dat L. v.d. Laan voor J.A. Jongmans een huis bouwde. Leo van der Laan is de bekende architect die vrijwel alles bouwde wat katholiek Leiden nodig had. In het archief van het architectenbureau van hem en zijn zoon Jan en hun vele partners, aanwezig in het Architectuurinstituut in Rotterdam, is na de vervanging van de wankelende toren van de Hartebrugkerk door de huidige in 1892 dit het eerste gedateerde project van Van der Laan (1864-1942), die zich in 1891 als zelfstandig architect in Leiden gevestigd had. Ook daar heet het woonhuis Witte Singel een opdracht van J.A. Jongmans te zijn. Dus op zoek naar een J.A. Jongmans met een zoon of dochter met een roepnaam (of eerste officiële voornaam) die begint met een L. Helaas! In die tijd liep er geen Jongmans met de initialen J.A. rond. De enkele keren dat er sprake is van een J.A., blijkt dat een omdraaiing van de initialen van Arnoldus Johannes Jongmans te zijn. Dit was een befaamde katholieke kleermaker in het Leiden van die dagen, die vooral maatkostuums in alle soorten en maten leverde. Maar had hij een zoon of dochter met eerste letter L.?

Arnoldus Johannes Jongmans was geboren 19 mei 1836 in Leiden als zoon van Adrianus Jongmans, die geboren was in Den Bosch, maar in 1832 in Leiden trouwde met Alida Spoelstra. Vader was kleermaker van zijn vak, en niet zomaar een kleermakertje, maar iemand die maatpakken en andere zaken voor ‘heeren’ maakte. Drie van zijn zonen werden ook kleermaker, coupeur of hoe ook genaamd. Daarom ging hij op 31 december 1866 een vennootschap onder firma aan, A. Jongmans en Zonen, voor ‘Kleedermakerij en handel in Heeren-Artikelen’ met zijn zonen Arnoldus Johannes en Zacharias Johannes; op 26 oktober 1874 trad hij daar uit en werd vervangen door een andere zoon, Wilhelm Hendrikus. De drie broers waren gelijkberechtigd, maar Arnoldus was toch wel de voornaamste firmant. Deze trouwde drie keer: op 19 juni 1861 met M.C.E. Sala, die evenwel ‘na een langdurig lijden’ al op 17 september 1862 overleed; met F.H. Prinzen, op 12 januari 1865 in Helmond, maar die overleed op 26 maart 1867 (wellicht als gevolg van de geboorte van een tweeling), en op 28 juli 1869 in Den Haag met M.S.W. Madlener. Uit dat derde huwelijk werd een hele reeks kinderen geboren, waarvan er enkele al snel overleden. Ook deze vrouw werd niet oud; zij overleed op 6 juni 1889, 39 jaar oud. Arnoldus verliet het familiepand Breestraat 93 op 2 mei 1900 en ging met zijn oudste dochter Elisabeth Maria Theresia in Den Haag wonen. Hij trad omstreeks die tijd uit de firma, dus ging eigenlijk met pensioen. Zijn oomzeggertje Leonardus Adrianus, zoon van Wilhelm Hendrikus, betrok daarna dat pand, maar in 1910 verhuisde hij naar Rapenburg 6, waar daarna het bedrijf gevestigd was.

De zaken gingen kennelijk goed, zodat Arnoldus wel wat geld beschikbaar had. Wellicht omdat dochter Maria Emma, geboren 31 juli 1873, kennis gekregen had aan Franciscus van der Steen, eerste luitenant kwartiermeester der artillerie (later officier van administratie) en met hem wilde trouwen, kocht hij een kavel grond op het bouwterrein Vreewijk. Deze werd op 15 mei 1895 ten overstaan van notaris J.A.F. Coebergh overgedragen, wel een beetje laat als bedacht wordt dat de bouwvergunning al afgegeven was op 5 maart en de eerste steen gelegd op 18 april. Die L. moet wel zijn het jongste kind en broertje van Maria Emma, Leonardus Josephus, geboren 27 juni 1886 en dus acht jaar oud bij het leggen van de eerste steen. Mogelijk staat L.J. niet eens voor Leo Jongmans, maar voor Leonardus Josephus en moet de familienaam er maar bij gedacht worden. Kort voor de vergunning om het huis te mogen betrekken, 22 augustus, trouwden Franciscus en Maria Emma op 15 augustus. Zij werden officieel ingeschreven op hun nieuwe adres Zoeterwoude Wijk F nr. 35 op 9 september. Bij de overgang naar Leiden op 1 augustus 1896 werd het adres Witte Singel 35, later gewijzigd in 39 en begin 1924, toen de nummering van Herenstraat naar Noordeindeplein gewijzigd werd in van Noordeindeplein naar Herenstraat, in 69. De familie Van der Steen werd in oktober 1900 overgeplaatst naar Den Haag; het huis werd toen betrokken door de bekende advocaat en procureur P.J.M. Aalberse. Piet Aalberse werd al snel wethouder en uiteindelijk voorzitter van de Tweede Kamer, maar verhuisde naar Oude Singel 78. Per 4 april 1906 werd hij opgevolgd door Dr. Jan Willem Christiaan Goethart, geboren 21 juli 1866 in Semarang en conservator (later directeur) van het Rijks Herbarium; daarnaast was hij lector in de Systematische Botanie van 1910 tot 1931.

Op 7 januari 1913 overleed Arnoldus Johannes in Den Haag. Helaas mocht hij niet meer meemaken dat zijn jongste zoon Leonardus Josephus, die op 28 september 1906 als student in de Medicijnen was ingeschreven aan de Leidse universiteit, zijn doctoraal examen op 14 maart dat jaar haalde; op 16 januari 1914 werd hij tot semi-arts bevorderd door de Geneeskundige Staatscommissie. Zijn erfgenamen besloten om het pand aan de Witte Singel publiek te verkopen. Dat waren Elisabeth M.Th., ongehuwd, wonende in Den Haag; Franciscus van der Steen, kapitein-kwartiermeester te Ginneken, namens Maria Emma; Emile Wilhelmus, directeur van het sanatorium Dekkerswald te Groesbeek; Aloysius Josephus Ignatius, zonder beroep, wonende in Den Haag; en Leonardus Josephus, student, in Den Haag. Later woonde L.J. in Breda, toen getrouwd met A.M. Kranenburg; hij overleed kort voor 11 juni 1965 op 78-jarige leeftijd te Maastricht.

Notaris H.M.A. Coebergh veilde op 22 en 29 november 1913 als kavel 4: Het heerenhuis met schuur en erf Witte Singel 39, kadastraal sectie M nr. 1246, groot 2 are 17 centiare. Koper voor f 7800,-- werd B.J. Huurman Dzn., meester-metselaar, die handelde voor de N.V. ‘Nationaal Grondbezit’ in Den Haag. De huurder, J.W.C. Goethart, bleef gewoon zitten en heeft wellicht later het pand gekocht. Zijn weduwe Roline Henriëtte Damsté overleed 27 juni 1955; in die tijd was het pand verhuurd aan enkele opeenvolgende predikanten. De eigendom ging kennelijk naar de jongste van de twee kinderen, Richardina Jacoba Gesiena Goethart, die op 8 juli 1937 met de arts Hendrik Jan Postel getrouwd was. Deze ging op 1 juni 1957 hier wonen en had er zijn praktijk. Vanaf augustus 1967 werd die praktijk voortgezet door H.J. Klaassen. Witte Singel 69 werd in 1982 te koop aangeboden; de verdere geschiedenis is minder interessant.


Opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden, auteur Piet de Baar. Eventuele aanvullingen voor dit verhaal kunt u sturen naar geveltekens@oudleiden.nl.
Voor meer informatie of contact met de commissie raadpleeg ons colofon.