Dit pand aan de Garenmarkt 1a is speciaal gebouwd voor de HBS voor meisjes, die in 1881 is opgericht. In 1883 kunnen de meisjes, de directrice en de voornamelijk vrouwelijke leerkrachten het pand betrekken. Zij zijn er tachtig jaar gebleven. Door veranderingen in het lesprogramma gaat de school 'Gemeentelijke HBS met zesjarige opleiding en een afdeling MMS' heten. Net voor vertrek naar nieuwbouw in de Kagerstraat in 1963 wordt deze lange naam vervangen door Louise de Coligny-hbs.


GT_1788


In 1879 besluit de Leidse gemeenteraad met twaalf stemmen voor en vier tegen om een hogere burgerschool (hbs) voor meisjes op te richten. De aanleiding is een praktische. De meisjesschool voor uitgebreid lager onderwijs aan de Boommarkt, waar Maria Jesse de scepter zwaait, groeit uit haar jasje door de toestroom van leerlingen. Daarom wordt besloten om van de vier hoogste klassen van deze tienjarige opleiding – met een toegevoegd vijfde leerjaar - een vijfjarige HBS voor meisjes te vormen. In 1881 is deze nieuwe middelbare opleiding voor meisjes een feit. Het is de dertiende in het land. Het principe wordt gehuldigd dat meisjes het beste van vrouwen les kunnen krijgen dus wordt een directrice aangesteld en leraressen. De leerlingen zijn voornamelijk dochters van Leidse industriëlen en academici. Hun broers bevolken het Stedelijk Gymnasium en de Leidsche HBS. De hbs is een nieuw schooltype, in het leven geroepen door de wet op het middel onderwijs van Thorbecke uit 1863 en bedoeld voor jongens. De school moet voorzien in de behoefte aan geschoolde krachten voor de handel en de industrie die in deze tijd tot ontwikkeling komt.
Meisjes willen echter ook doorleren na het lager onderwijs en na enig aandringen bij minister Thorbecke komen de hogere burgerscholen voor meisjes tot stand, zij het wel met een ander doel dan de scholen voor jongens. Van de meisjes uit de betere kringen wordt niet verwacht dat zij een beroep gaan uitoefenen, maar gaan trouwen. Daarom is hun opleiding gericht op een brede algemene ontwikkeling. Dit uit zich in meer nadruk op de talen, al krijgen de meisjes ook les in wis-, natuur- en scheikunde en biologie. Verder krijgen zij kunstgeschiedenis en gezondheidsleer onderwezen en natuurlijk kan het vak handwerken voor de meisjes niet ontbreken.
In 1883 kan het nieuwe schoolgebouw aan de Garenmarkt worden betrokken. Dit is op de gevel te zien waar anno 1883 staat vermeld. Het doel van de school weerspiegelt zich in het vrouwenkopje boven het jaartal, onder het puntdakje. Het gebouw is een ontwerp van de architect Jan Willem Schaap, die ook het eerste gebouw voor de jongens-HBS ontwierp aan de Pieterkerkgracht evenals de Boommarktschool (nu de Webster University) en de nieuwbouw van het Stedelijk Gymnasium. Deze laatste school is net als de meisjes-HBS op de ruïne gebouwd, het door de ontploffing van het kruitschip in 1807 kaalgeslagen terrein. In het Van der Werfpark tussen beide scholen in kunnen de leerlingen elkaar ontmoeten. Andere contacten lopen via de schoolkrant voor alle middelbare scholen en feesten, die dan bals heten.
Tachtig jaar blijft de meisjes-HBS aan de Garenmarkt gehuisvest. In die tijd gaat het lesprogramma voor de meisjes steeds meer op dat van de jongens-HBS lijken al mogen meisjes in plaats van vijf jaar zes jaar over het exacte programma doen. Daarnaast blijft een vijfjarige opleiding bestaan die Middelbare Meisjesschool (MMS) gaat heten. Meisjes die vijf jaar over een exacte hbs-opleiding willen doen, kunnen naar de HBS die weliswaar voor jongens was bedoeld, maar al in 1889 de eerste drie meisjes toelaat. Dit zijn meisjes die bijvoorbeeld voor arts of apotheker willen gaan studeren aan de universiteit. De meisjes-HBS bood die mogelijkheid om te gaan studeren aanvankelijk niet.
Al is met de toelating van meisjes de voormalige jongens-HBS gemengd geworden, de Garenmarkt-HBS blijft wel exclusief voor meisjes. Die exclusiviteit wordt in het schooljaar 1939-1940 tijdelijk doorbroken als het schoolgebouw aan de Burggravenlaan, waar de voormalige jongens-HBS in 1915 is ingetrokken, is gevorderd vanwege mobilisatie in verband met de aanstaande oorlog. De leerlingen krijgen dan – afwisselend met de meisjes - les in het gebouw aan de Garenmarkt.
Na de oorlog stijgt het aantal leerlingen zodanig dat een groter schoolgebouw nodig is. Vooruitlopend op de invoering van de Mammoetwet in 1968 neemt de meisjes-HBS in 1963, het jaar dat de wet is aangenomen, een andere naam aan: Louise de Coligny-HBS. Deze vervangt de lange naam: Gemeentelijke HBS voor meisjes met zesjarige cursus en afdeling MMS. In datzelfde jaar kan de nieuwbouw worden betrokken aan de Kagerstraat, een gebouw met een aula en een kantine die in het pand aan de Garenmarkt ontbraken. Garenmarkt 1a krijgt een kantoorbestemming.
Vijf jaar na de verhuizing, in 1968, wordt de Louise de Coligny-HBS – waar de eerste jongens hun intrede al hebben gedaan - omgezet in de Louise de Coligny-Scholengemeenschap voor mavo, havo en vwo (nu het Da Vinci College Kagerstraat). Havo en vwo hebben de mms en hbs vervangen. Het aparte meisjesonderwijs is daarmee verdwenen; jongens en meisjes krijgen nu dezelfde keuzes.

Bronnen:
Handelingen van de Raad, 14-6-1879.
Agnes van Steen, ‘Openbare hogere burgerscholen in Leiden: jongens en meisjes beginnen gescheiden’, in: Leids Jaarboekje 2002 (p.83-118); zie PDF file
Idem, Van Leidsche HBS tot Rembrandtscholengemeenschap, 1864-1999 (Leiderdorp 2001).

Deze tekst is opgesteld door de commissie Geveltekens.
Zie colofon.
Uw tekstvoorstellen kunt u richten aan de auteur: mevr. A. van Steen.