Projectbeschrijving

Het Oral History-project Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog is een initiatief van Erfgoed Leiden en Omstreken in samenwerking met de Leidse Video en Smalfilmliga. In een zestal interviews zijn herinneringen aan de oorlog in Leiden en omringende gemeenten vastgelegd. Doel van dit project is de geschiedenis levend houden en bronnenmateriaal te verzamelen voor onderzoek en educatie.

Voorwaarden
De opnamen en gegevens zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen zonder toestemming van Erfgoed Leiden en Omstreken niet voor publicatie worden gebruikt.
Bij eventuele publicatie van de onderzoeksresultaten welk verband houden met deze collectie de volgende bronvermelding te geven: Erfgoed Leiden en Omstreken.
De gebruiker van deze collectie verplicht zich de persoonlijke levenssfeer van de geïnterviewden in woord en geschrift te eerbiedigen en Erfgoed Leiden en Omstreken te vrijwaren van alle aansprakelijkheid voortvloeiend uit aan de collectie ontleende gegegevens.

Toegankelijkheid
Het interview van de heer G. Slats is hieronder te bekijken en te beluisteren. De filmopnamen zijn in een aantal delen geknipt met daaronder de transcriptie met tijdscodes. Het is mogelijk om in de tekst te zoeken door de optie zoeken te selecteren in de menubalk van de browser.

Interview met de heer G. Slats (1925)

G. Slats werd geboren in 1920 in Noordwijk. Tijdens de oorlog woonde hij met zijn zussen en broers in Noordwijk, waar zijn vader bollenboer was. Slats deed eindexamen in 1940 kort na de capitulatie van Nederland en kreeg dat jaar nog een betrekking bij de politie als administrateur.

Trefwoorden: verzet; Atlantic Wall; voedselvoorziening, onderduikers, Joden, BS; bevrijding


Interview met de heer Slats, deel 1


Interviewer:
#00:00:01# Nou, meneer Slats, van harte welkom - in uw eigen woning natuurlijk - en we vinden het heel fijn dat u bereid bent om over de oorlogsperiode te praten en met name natuurlijk hier in Noordwijk enne....we hebben ook al een interview gehad met iemand in Warmond, dus we nemen de regio ook een beetje mee, he? Het is niet alleen Leiden, maar we zijn er natuurlijk ook voor de regio als Archief?

Heer Slats:
#00:00:30# Vindt u niet, dat u een beetje laat bent met een archief te vervaardigen...over...

Interviewer:
#00:00:33# Nou, het archief is d'r al, hoor, dus...eh...

Heer Slats:
#00:00:35# Ja, maar, ik wil zeggen...dit soort archieven...stukken...70 jaar na de oorlog?

Interviewer:
#00:00:41# Eh, nou ja, het is nu eigenlijk de....Oral History is nu natuurlijk meer in opkomst..eh...als medium om de geschiedenis aan te vullen, die we al kennen natuurlijk....

Heer Slats:
#00:00:52# Ja, ja...

Interviewer:
#00:00:54# ...en het is in zoverre...het is nog niet té laat, maar het is zo'n beetje de laatste mogelijkheid om nog informatie te krijgen van ooggetuigen, dus daarom proberen wij dat ook nu te doen. Te laat is het nooit, maar ...eh... we moeten niet te lang meer wachten.

Heer Slats: #00:01:09# Nee, als u ooggetuigen wilt horen, inderdaad, dan kan het gauw te laat worden.

Interviewer:
#00:01:13# Ja, ja, ja, maar ik ben heel blij dat wij u nog kunnen interviewen, want volgens mij weet u er heel veel van.

Heer Slats:
#00:01:18# Nou, u bent welkom.

Interviewer:
#00:01:20# Enne...waar ik mee wilde beginnen: Kunt u iets vertellen over het gezin waar u zelf uitkomt. Wat deed uw vader, uw moeder, waren er broers en zussen of was u enig kind?

Heer Slats:
#00:01:33# Nou, dat zou een hele geschiedenis kunnen worden, natuurlijk. Mijn vader was een bollenkweker. Geen grote bollenkweker. En dat ging een paar jaren goed. En toen liet 'ie in 1928 dít huis bouwen met bollenschuur en ...maar in 1929 toen brak de Grote Crisis uit, die we nu misschien ook een beetje weer herbeleven, en ja, toen ging het mis. Maar hij trok hier in met vrouw en tien kinderen!

Interviewer:
#00:02:03# Tién kinderen?!

Heer Slats:
#00:02:04# Tien kinderen. Ja, dus ik kom uit een heel groot gezin, maar dat was in die tijd natuurlijk niet zo vreemd. Dat kwam natuurlijk vrij veel nog voor.

Interviewer:
#00:02:12# En was u katholiek thuis?

Heer Slats:
#00:02:13# Ja, ja! Dáárom! Ja.

Interviewer:
#00:02:17# Enne...waar zat u in die tien kinderen: middenin of was u jongste...

Heer Slats:
#00:02:23# Nou, ik was eh...er kwamen nog drie dochters na. En die drie dochters die leven alle drie nog in Noordwijk. En daarvoor: daar is er geneen meer van over, dus ik ben eigenlijk van die tien, ben ik op het ogenblik uit dat gezin de oudste. En ik was nummero zeven.

Interviewer:
#00:02:44# Tijdens de oorlog of eigenlijk aan het begin van de oorlog gaan we even beginnen: Wat deed u toen? Ja, u bent van 1920, meen ik?

Heer Slats:
#00:02:55# Ja, ik ben van 1920. Nou, eh, in september brak al de zogenaamde....september '39 dan, kwam hier de mobilisatie en ik had twee broers in militaire dienst en toen de oorlog uitbrak, had ik als nummero drie ook al me moeten melden. In juni 1940 moest ik ook "onder de wapenen", zoals dat dan heette, maar dat liep natuurlijk anders. Het was niet meer nodig.

Interviewer:
#00:03:23# Vanwege de broederdienst?

Heer Slats:
#00:03:24# Nee, dat gold toen niet, dat was nummero drie. Maar toen waren al bezet in juni 1940, dus toen kreeg ik al een bericht dat ik me niet meer hoefde te melden. Alsof ik dat toen gedaan zou hebben natuurlijk. Ja.

Interviewer:
#00:03:39# En wat ging u toen doen? Wat deed u toen op dat moment?

Heer Slats:
#00:03:43# Nou, nee, ik had natuurlijk niet zoveel toekomstplannen gemaakt, want ik wist...ik had m'n examen middelbare school gedaan in mei en juni van 1940. En nota bene: dat mondelinge examen gebeurde in juni, terwijl iedereen nog vol was van het oorlogsgebeuren, wat nog hevig aan de gang was natuurlijk, maar ondanks dat, dat examen ging natuurlijk door. En ja, ik had natuurlijk gericht erop dat ik ook in militaire dienst zou moeten voor onbepaalde tijd, dus toekomstplannen had ik niet gemaakt. Maar toen die oorlog uitbrak, in juni dan, was ik ook klaar met mijn school. Nou, toen ging ik maar zolang bij mijn vader aan het werk. In het bollenbedrijf. Maar, eh...oh ja, mijn eerste ervaringen dan op het ambtelijke business: ik werd een paar keer opgeroepen om mee te helpen in de distributiedienst die op gang was gekomen. Een paar keer, toen bij uitreiking van bonkaarten en dergelijke, maar op een gegeven moment toen kreeg ik een oproep: ik moest me melden op het politiebureau. Nou, ik naar de baas daar toen, de inspecteur van politie, en die had een baantje voor me voor vijf weken. Ik zeg: ja, van 20 november tot 1 januari 1941, dan. Want ik moest de achterstallige...eh... bij de politie-administratie komen wegwerken. Nou, ik had nog nooit van een politie-administratie gehoord, dus...eh....nou, dat stelde niet zoveel voor. Nou, je had het 'ns een keer na veertig jaar moeten zien wat er toén lag! Maar, later had ik wel door, waarom het eigenlijk te doen geweest was: ik kende natuurlijk een beetje school-Duits, dus ik was wel aangetrokken om de Duitse correspondentie te behartigen. Dus ik kreeg wel....ja, en ik kreeg een vorstelijk salaris hoor...

Interviewer:
#00:05:41# Oh, u werd betaald?

Heer Slats:
#00:05:42# Jaha, allicht! Tien gulden. Per wéék. Niet per uur . Ja, tien guldens. Ja, later liep dat wel een beetje op hoor. Dus op een end verdiende ik wel, denk ik, vijftien - zestien gulden, maar dat was niet zo belangrijk hoor! Want mijn vader was bollenkweker en mijn broers - ik had twee broers - bij mijn vader, dus het was een driemansbedrijf en ik was heel sterk in de tabaksteelt. Ja, en dat ...eh..., dat was...eh...lucratief. Ik verkocht het niet hoor, want ze zaten allemaal...die mannen die rookten natuurlijk, de aankomende zwagers van mijn vijf zussen, maar..eh...daar was ik goed in. Daar had ik makkelijk meer kunnen verdienen, want voor droge tabaksbladeren werd in die tijd 800 gulden per kilo voor betaald. Dus dat was een jaarsalaris. Voor mij.

Interviewer:
#00:06:42# Kunt u mij uitleggen, die tabaksteelt: deed u dat er naast of zo? Naast de bonnen?

Heer Slats:
#00:06:47# Nou, mijn broers die zorgden wel voor de teelt en ik was heel sterk in de verwerking ervan. En dat kon je dan, als je droge tabak had, dan kon je dat opsturen naar de fabriek en dan kreeg je netjes...net als je belasting betaalt, enzovoorts...kreeg je het retour. Ik zal je straks wel eventjes zo'n pakje laten zien.

Interviewer:
#00:07:06# Ja graag!

Heer Slats:
#00:07:07# Ja, en..nou, maar...ik heb er nooit wat van verkocht, want wat kreeg je er voor terug? Papieren geld. Daar kon je op een end ook niks meer mee doen.

Interviewer:#00:07:20# Jammer, hè?

Heer Slats:
#00:07:21# Ja. In het begin natuurlijk wel. Want de Duitse soldaten die hier in het begin kwamen, die waren allemaal rijkelijk voorzien van Hollands geld en die kochten hier de boel leeg. En iedereen dacht: tjonge, wat doen we goeie zaken met die Duitsers! Maar ja, ze kregen alleen papier. Chocola. Koffie. Textiel. Alles ging grif van de hand....

Interviewer:
#00:07:45# Als ruilmiddel ook, eigenlijk?

Heer Slats: #
00:07:47# Nee, toen...die Duitse soldaten die kwamen zich hier rijk kopen.

Interviewer:
#00:07:51# Ja. Ja.

Heer Slats:
#00:07:53# Ja. En dat ging allemaal netjes mee op verlof naar Duitsland. Ja. Nou ja, goed. Dat is..eh..

Interviewer:
#00:08:01# Kunt u iets zeggen - nog even terug naar 't begin van de oorlog - hoe dat op u overkwam? Ja, u zat natuurlijk midden in uw eindexamentijd...

Heer Slats:
#00:08:11# Ja! Nou, dus...eh..alles werd op de achtergrond gedrongen voor de gebeurtenis, die toen volgde natuurlijk, in die tijd in Frankrijk gaande waren. Ja. En toen zagen we van hieruit - het was hier nog niet zo volgebouwd - maar we konden van ons erf uit, zagen we die Duitse parachutisten op Valkenburg neerdalen. Dat kon je hier zien.

Interviewer:
#00:08:35# En wat gebeurde verder op zo'n dag: wat deed u? Stond u op het dak of...?

Heer Slats: #00:08:39# Nou, nee, ik was al vroeg wakker. Ik werd al vroeg wakker van...ik denk van de vliegtuigen. Ik weet het niet. Maar hier natuurlijk....militairen lagen hier rondom...hiernaast, onze buren, dat waren Duitse soldaten, en....er lagen overal militairen. En alles lag nog lekker te ronken. En wij zagen het al gebeuren, want het was misschien vier uur uit...of zo uit mijn bed. En toen later, toen kwam er natuurlijk....alarm werd er geblazen. We hadden wel eens een keer een alarmoefening meegemaakt natuurlijk. Dat gebeurde hier wel meer, maar toen was het serieus. En ja, toen brak eigenlijk een beetje de chaos uit ook. Want dán waren...op een gegeven moment stonden....het was hier aanplanting van...in de duinen, van dennen, dat was De Dennen, heette dat. Maar er gingen geruchten dat daar Duitse soldaten in geland waren of gesprongen waren, dus toen hebben we die bossen in brand gestoken. Zulk soort dingen kwamen voor.

Interviewer:
#00:09:41# Had uw familie nou de oorlog aan zien komen. Ik bedoel, het idee dat het zou gaan gebeuren?

Heer Slats:
#00:09:45# Nee. Nee.

Interviewer:
#00:09:47# Dat was gewoon totale verrassing...

Heer Slats:
#00:09:49# Nou, er werd altijd...neutraliteit werd altijd gegarandeerd, maar eh ja, daar kwam niet veel van terecht. Maar ja, dus...ik dacht op 17 of 18 mei trokken ook de Duitsers (...) militairen hier Noordwijk binnen. Die namen plaats in de scholen en weet ik wat. En het was...in die zomer ging het er toen nog vrij rustig aan toe. Je kon nog op de boulevard en op 't strand komen. Ik herinner me een voorval: ik liep toen ook, zomer 1940, 't zal juli-augustus geweest zijn, nou, 't was druk op de terrassen, maar het was vooral druk van die Duitse uniformen die daar hun wijntje of hun pilsje zaten te drinken en in de Reep - dat is een stuk duin tussen de boulevard en het strand - daar stonden Duitse schildwachten - stoer in zee te kijken of de geallieerden al aankwamen - en op een gegeven moment, ik heb het zó gezien, stond er ook zo'n soldaat in zee te kijken en er liepen een beetje giebelende meisjes achter hem aan, dus keek die jongen achterom, naar die grieten en dan vliegt daar zo'n vlegel van dat terras af, de straat over en die geeft die geeft die Duitse soldaat een paar klappies en zegt 'ie "Da liegt Engeland und nicht da! Da sind dumme Weiber!" Ja, daar schrok ik van. Ik denk, als jullie nou zo met je eigen mensen omgaat, wat moet dat in vredesnaam worden? Toen gingen mijn ogen een beetje open. De laatste soldaat die ik dan ontmoette, tussentijds ook wel met wat militairen kennisgemaakt, dat was op de bevrijdingsavond. Ik sla nou wel een heel stuk over, hè? Maar goed. Dat mag. We hadden...ik had..ik ben technisch, nou, als een kind van vijf jaar misschien, altijd al geweest, maar ik had toch kans gezien een kristalontvanger in elkaar te zetten. Want er was geen stroom en d'r waren geen batterijen meer - trouwens, toen mocht je geen radio meer hebben, want die hadden we allemaal al in moeten leveren - maar goed, ik had toch...ik had zo'n technisch man, Jan Dullemond, die was radiotelegrafist bij de Radio Nora en die had een tekening, bouwtekening voor me gemaakt hoe ik dat ding moest maken, dat ging met een condensatortje en een staafje van een batterij daar werd een kristalletje gemonteerd en dat boog...dat moest je dan bewegen over een scheermesje dat je dan...dat horizontaal en dan kon je zo je zendertjes opzoeken. En met de koptelefoon. De geluiden waren natuurlijk heel zwak: we hadden een antenne gespannen van de ene bollenschuur hier naar de ander, van 30 meter, en dan kon je inderdaad - als iedereen zich roerloos hield in de kamer - want dan, als er geluisterd werd 's avonds naar de Een, naar de radio, dan moest iedereen natuurlijk zwijgen en stil blijven zitten en zo hoorden we op de avond van 15 mei, 14 mei, nee, 10 mei, hoorden we...nee...4 mei, op de avond van de 4e mei 1945, toen kwamen de berichten door dat de geallieerden de Duitse legers hadden gecapituleerd. En we liepen naar buiten, kijken, komt dat gerucht al door, en toen kwam er een Duitse soldaat - een wat oudere man, want d'r waren hier veel oudere soldaten natuurlijk die ongeschikt waren voor het front, of ongeschikt geworden - die kwam op ons toe slenteren met het geweer op z'n schouders en die maakte duidelijk dat we toch binnen moesten zijn, want het was al acht uur geweest en toen vertelde ik 'm in mijn beste Duits dat de Duitsers hadden gecapituleerd. En de man kon niks anders zeggen als "Gott sei Dank". En zo liep die weg. Ja, dat was de eerste soldaat waar ik sympathie voor voelde, want die man moet wat te doorstaan gekregen hebben, hoor, als je al die vliegtuigen maar over hoorde, dat gebrom 's nachts van die vliegtuigen en die strooide bommen als pepernoten natuurlijk over de Duitse steden en d'r lagen hier die militairen - ook misschien met vrouw en kinderen, want dat waren niet zulke jongere mensen meer - die moeten wat te doorstaan hebben gekregen, hoor!

Interview met de heer Slats, deel 2


Heer Slats:
#00:00:02# vóór die tijd vond ik het allemaal prachtig, hoor, al die vliegtuigen die overgingen. Ik heb een keer onder de waslijn die hier gespannen was, over ons erf, heb ik gestaan dan kon je tellen hoeveel vliegtuigen d'r over gingen. Ik ging wo...op een zaterdagmiddag: meer dan 700 heb ik d'r geteld.

Interviewer:
#00:00:16# Allemachtig!

Heer Slats:
#00:00:18# En dan kon je zo over die waslijn zien komen natuurlijk. Hele zwermen gingen d'r. Ja.

Interviewer:
#00:00:25# Dat was allemaal aan het eind van de oorlog, hè....

Heer Slats:
#00:00:26# Ja.

Interviewer:
#00:00:27# ...wat u nu vertelt.

Heer Slats:
#00:00:28# Ja. Ja. Oh, ja, ik sla een heel stuk over.

Interviewer:
#00:00:30# Geeft niet. Geeft niet. En, om even terug te komen bij het begin toen u die vijf weken - zeg maar - voor de politie had gewerkt...eh...

Heer Slats:
#00:00:40# Toen werd het van maand-tot-maand verlengd. In het beginstadium. En later kreeg je dus een vaste aanstelling. Ja.

Interviewer:
#00:00:49# Dus eigenlijk bent u bij toeval toen, daar ingerold.

Heer Slats:
#00:00:52# Ja, het was helemaal mijn plan niet. Ik had geen zin in een kantoorbaan.

Interviewer:#00:00:58# En wat deed u toen verder gedurende de oorlog?

Heer Slats:
#00:01:00# Zat ik op...op het politiebureau.

Interviewer:
#00:01:03# Ja, maar wat voor een soort werk deed u daar?

Heer Slats:
#00:01:05# Ik had het Duitse vertaalwerk wat....voorzover dat nodig was. En dat was natuurlijk ook wel goed, want..eh...ik wil niet de sterke jongen uithangen, hoor, want we waren allemaal bang en wat later allemaal bij het verzet zat, nou, het woord verzet moest nog uitgevonden worden hoor. Maar je deed wat je te doen stond. Dus ik kreeg ook alle brieven in handen, 's morgens al, van de mensen die gearresteerd moesten worden en daar heb ik dus schandelijk misbruik van gemaakt. Door te lekken.

Interviewer:
#00:01:41# Ja, want dat was in wezen geheime informatie natuurlijk.

Heer Slats: #
00:01:43# Ja, en dan gaf ik al door, wat moeder moest zeggen als ze die jongen kwamen halen "ja, zeg maar dat 'ie tot het bombardement op Essen (?) dat ze regelmatig post van 'm ontving, maar dat ze nooit meer van die jongen had gehoord. Waar die jongen gebleven is, ik denk, dat 'ie dood is." Ja, dat soort verhalen. En die las ik dan 's ochtends in het dagrapport en dan moest ik een brief aan de Sicherheitspolizei schrijven en nou ja, dat...daar stonden mijn smoesjes dan in. Maar ja, dat was niet moedig hoor, dat was geen verzet dat deed je gewoon omdat je vond dat nodig was.

Interviewer:
#00:02:23# Nou, u kende natuurlijk ook al die jongens die...

Heer Slats:
#00:02:25# Ja, ja! Ik kende ze. Ik zat toen ook al in het jeugdwerk, was ik al een soort leider van, dus...eh...ik ontmoette die jongens ook. Ja. Ja, zo ging dat.

Interviewer:
#00:02:41# Heeft u zelf nog...actief, ja actief klinkt een beetje vreemd, maar...op een andere manier verzet gepleegd of kende u mensen in het verzet of is u ooit gevraagd om dingen te vervalsen.

Heer Slats:
#00:02:55# Nou, als ik u vertel dat wat later mijn schoonvader is geworden, dat was de oude heer Buijze, de drukkerij die grensde praktisch - er zat één tuintje tussen - aan het politiebureau. En als nou het drukwerk daar klaar was, dan floot mijn aanstaande vrouw een bepaald deuntje, die hoorde ik dan en dan haalde ik dat werk op en dat kwam dan op het politiebureau, daar kreeg ik 't in bewaring. En dan kon ik 't later, had ik wat adressen doorgekregen waar het dan zogenaamd Hilversum 3 - dat was een periodiek - kon ik dan zelf ook in Noordwijk-Binnen verspreiden.

Interviewer:
#00:03:38# Dus u heeft illegale bladen, die bij die drukkerij van uw aanstaande schoonvader werden gedrukt, heeft u zelf...

Heer Slats:
#00:03:44# Ja, die heb ik ook verspreid. Ja.

Interviewer:
#00:03:46# ...Ja. Waren er nog meer illegale...eh

Heer Slats:
#00:03:50# Nou, laat ik zeggen, ik ben ook wel betrokken geweest: er waren brieven van de Nederlandse bisschoppen, die werden van tijd tot tijd voorgelezen in de kerken en die heb ik ook wel vermenigvuldigd. En verspreid. En ik heb ook wel wat brieven van bisschop Von Galen, geloof ik, uit...heb ik ook nog wel 'ns vertaald. En die werden dan ook verspreid. En ik had indertijd een baas...ja, dat had je....burgemeester in oorlogstijd, die uitdrukking ken ik, maar zo ging dat ook met politiechefs hoor: hoe ver ging je mee? En hoever....Maar ik liet 'm ook, uit dat pakje dat ik dan weer meekreeg, dat stonk nog naar de drukinkt, en dat liet ik 'm dan ook lezen: hoe komt u daaraan? Nou ja, ik zei: ik krijg het toegestuurd uit Dordrecht. Ja, of zo'n soort...nou ja, goed. Toen was hij ook tevreden.

Interviewer:
#00:04:49# De burgemeester hier is vervangen door een NSB-burgemeester, hè, in oorlogstijd? Merkte u daar ook iets van bij de politie?

Heer Slats:
#00:04:57# Ja. Ja. Nou ja, hij is wel eventjes...ter kennismaking heeft 'ie....oh nee, dat waren andere burgemeester, aanstaande burgemeester, die waren dan nog in....op een cursus kregen ze en dan heeft d'r één 'ns een paar dagen meegelopen ook met de politieadministratie bij ons. Hij was hartelijk welkom dan natuurlijk, dat voelt u wel. Ja.

Interviewer:#00:05:21# Even een ander onderwerp. Onderduik. U hoefde zelf niet onder te duiken, want u had uw baan bij de politie, maar u kende vast wel mensen die wel moesten onderduiken. Of ja, zoals die jongens waar u het net over had.

Heer Slats:
#00:05:38# Ja, ja maar ik zat daar natuurlijk op rozen, hè? Maar het was ook zo raar. Ik was, uiteraard, werd je als je bij de politie kwam werd je ingedeeld al bij een politievakbond, want dat was hier in Noordwijk zo sterk verdeeld: bij de gemeentelijke ambtenaren werden in drie groepen verdeeld. Ook bij je sollicitatie of bij aanstelling: er was een groep Roomsen een-derde, een groep Protestanten en een groep Neutralen. En dat was in evenwicht. Dus ik was automatisch lid van de Roomskatholieke Bond Sint Michaël, maar al die bonden werden opgeheven en toen kwam er een Kameraadschapsbond der Nederlandsche Politie. Ja, en toen moest je wel een formuliertje voor je gegevens nog invullen, maar ik weigerde. Ja, ik zou worden ontslagen en zo. Ik heb nooit wat van gehoord. Ik heb nooit getekend. Toen werd m'n contributie ingehouden door de Gemeenteontvanger, want die maakte de salarissen klaar. Toen moest je altijd tekenen voor ontvangst en toen tekende ik onder protest voor het inhouden, schreef ik erop, maar het werd toch ingehouden. Maar, vrij kort voor het einde van de oorlog, werden me al die kwartjes of zoiets was 't, werden me terugbetaald.

Interviewer:
#00:07:03# Echt waar?

Heer Slats:
#00:07:04# Ja. De schijterd! Eh, sorry. Bang dat ik natuurlijk zou zeggen: hee, ik moet mijn geld terughebben.

Interviewer:
#00:07:15# Zou u dat gedaan hebben?

Heer Slats:
#00:07:16# Ja, zeker weten! En dat verwachtten ze ook van me. Ja.

Interviewer:
#00:07:22# En hoe was u onder die Bond, die nieuwe bond? Merkte u daar iets van?

Heer Slats:
#00:07:26# Nee, dat waren gewoon, die bijeenkomsten waren die van de Noordwijkse politieagenten als je een bijeenkomst had enne...een feestavond of zo, daar werd ik net zo goed bij uitgenodigd, hoor.

Interviewer:
#00:07:38# Maar had u....merkte u dat er een Duitse invloed was?...

Heer Slats:
#00:07:44# Ja, natuurlijk! Je kreeg...

Interviewer:
#00:07:45# ...En hoe uitte zich dat?

Heer Slats:
#00:07:49# Je kreeg een periodiek en dat was natuurlijk nationaal-socialistisch. En dat heb ik ook wel gelezen. Ik heb ze ook nog wel bewaard. Ik heb ze, geloof ik, later geschonken aan een kleinzoon van me die bij de politie Rotterdam werkt. Dus die heeft ze voor dáár het archief. Heeft die ze gedeponeerd. Ja.

Interviewer:
#00:08:12# Heeft u eigenlijk enig idee: woonde er hier in de buurt Joodse mensen die zijn gedeporteerd of zijn ondergedoken?

Heer Slats:
#00:08:21# Nou, ik heb vrij veel contact gehad - kort na de oorlog- met Willem Baalberg. Als er een verzetsheld is, dan is hij het. Een heel eenvoudig man: stoffeerder was die van professie en die ging iedere dag in Leiden ging die illegale bladen halen. En die smokkelde wapens. En die smokkelde illegale bladen. En hij hielp Amerikaanse piloten heeft die Noordwijk uitgewerkt, onder zijn leiding, want Noordwijk was een zogenaamde egelstelling met een gedeelte van Katwijk samen, dus je kon Noordwijk alleen maar bereiken via Duitse schildwachten. Twee. D'r waren maar twee toegangen. Maar hij haalde toch een paar Amerikaanse piloten, haalde die d'r doorheen, want dan zei die, ik maak een praatje, want ze kenden hem, want hij ging iedere dag langs, konijnenvoer ging die halen en onder het gras en het hooi had die dan het nodige...menig Duits soldaat heeft daar zijn IJzeren Kruis misgelopen. Ja. Enne...nou, dan ging hij voort, zegt die "Doe maar zo". . Enne, als 'ie d'r aan kwam op de fiets. "Nah, schon gut". Want dan stond hij er mee te praten.

Interviewer:
#00:09:46# Dus Willem Baalbergen heeft echt mensen geholpen uit de handen van de Duitsers te houden?

Heer Slats:
#00:09:52# Ja, hijzelf verzorgde voor veertig Joden hier, ondergedoken Joden, had 'ie schuilplaatsen. Daar voor verzorgde hij distributiebescheiden, want dat was natuurlijk belangrijk want d'r moest eten ook komen. Hij...

Interviewer:
#00:10:07# Waren die allemaal hier ondergedoken?

Heer Slats:
#00:10:08# Die waren alleen ZIJN verzorging. Hij zegt, maar d'r waren d'r meer. Ik heb veel contact met hem gehad. Maar d'r waren meer groepen. Dat werkte onafhankelijk van elkaar. Dat nam een gedeelte van het risico weg als er een groep werd opgerold.

Interviewer:
#00:10:26# Maar die mensen waren in Noordwijk ondergedoken?

Heer Slats:
#00:25:02# In Noordwijk. Je zat hier....ze zaten in Noordwijk veilig, want Noordwijk was zogenaamd geëvacueerd: alle onnodige mensen die moesten uit Noordwijk weg, en alleen het nodige publiek mocht hier blijven. Die bij de Wehmacht werkten of in de land- of in de tuinbouw, ambtenaren, politie. Die mochten hier blijven. En de rest, alle anderen, die moesten Noordwijk verlaten.

Interviewer:
#00:10:52# Ik las ook iets over de evacuatie van de Willem van den Bergh stichting. Heeft u daar zelf iets over meegekregen in die tijd?

Heer Slats:
#00:11:01# Het is zo jammer, het is zo onbegrijpelijk. Er zijn hier nooit Joden gearresteerd, want de Joden die weggevoerd zijn die hebben zich allemaal gemeld. Ja. Allemaal in de veronderstelling: het duurt zo lang niet meer. Je gaat naar een werkkamp en, nou ja, tot het einde van de oorlog, want het kwam natuurlijk in onze hoofden niet op dat die mensen gewoon koelbloedig vermoord zouden worden.

Interviewer:
#00:11:27# Hoe groot was die Joodse gemeenschap?

Heer Slats: #
00:11:30# Twintig mensen hier in Noordwijk. Die twintig zijn allemaal...eh...weggevoerd. Want het ging ook erg geraffineerd, hoor, want hoe ze aan die mensen kwamen: er werd ze voorgespiegeld, d'r bestaat een mogelijkheid om naar Zuid-Amerika te...geëvacueerd te worden voor Joden. Maar dan moest je wel een Bewijs van goed gedrag en weet ik wat hebben, formulieren invullen, en ja...daar hebben velen gebruik van gemaakt. Van die mogelijkheid.

Interviewer:
#00:12:03# En, hoe ging dat precies? Weet u dat?

Heer Slats:
#00:12:05# Nee, die zijn nooit weggevoerd, maar ze hadden wel de aangifte dat ze Jood waren en waar ze woonden.

Interviewer:
#00:12:12# Dat was het enige waarom het ging eigenlijk?

Heer Slats:
#00:12:14# Ja! Dat was gewoon doortrapte schurkenstreek. En zo was er hier een...ik weet dat er een paar jonge mensen waren, Joodse mensen, die ook naar Zuid-Amerika dus zouden willen, maar die hadden een oproep gekregen dat ze zich moesten melden en je raadt...maar die wilden trouwen nog, dus dispensatie van de afkondigingstijd - ik geloof dat je drie weken van tevoren moest je aantekenen zogenaamd - en dus die wilden de volgende dag trouwen, en dat kon dus, en d'r werd...de ambtenaar die dat registreerde, die bood aan om ze te helpen dat ze konden onderduiken. . Maar ze wensten daar geen gebruik van te maken, want ja, zo lang zal de oorlog toch niet meer duren. Triest! Ja, en die Joodse kinderen die in de Van den Bergh stichting...dat is me altijd een raadsel gebleven. Want als je toch iemand makkelijk kan laten onderduiken, dat is toch een gehandicapt kind tussen honderden andere kinderen in.

Interviewer:
#00:13:32# Maar eigenlijk werd er gewoon meegewerkt aan de oproep om te evacueren.

Heer Slats: #
00:13:36# Ja.

Interviewer:
#00:13:38# Heeft u nog gehoord wat er van al die mensen is geworden?

Heer Slats:
#00:13:41# Nou, van al die mensen is er één teruggekeerd. Ik had mijn boekje uitgegeven "Noordwijk '40-'45" en daar had ik de namen in vermeld en dat boekje was goed en wel uit en toen kreeg ik een telefoontje van een meneer Katz, die belde me op en zegt: ik sta in dat boekje als omgekomen...Ik zeg "ja, ik zeg, ik heb het zwart op wit van het Rode Kruis doorgekregen." Hij zegt: "maar ik ben uit de trein gesprongen". Dus die had het overleefd. Na veel omzwervingen, zoals die me vertelde, hij was uit de trein gesprongen, was die gaan lopen of liften of hoe dan ook is die in Italië door de linies gekomen, heeft 'ie zich daar gemeld als vrijwilliger, heeft hij dienst genomen in het Amerikaanse leger, hij is toen krijgsgevangen gemaakt en toen gaf die zich uit voor een Zuidafrikaanse sergeant en toen is die in krijgsgevangenschap gekomen.

Interview met de heer Slats, deel 3


Heer Slats:
#00:00:00#
En, nou ja, redelijk behandeld.

Interviewer:
#00:00:06# Leeft die meneer Katz nog steeds?

Heer Slats:
#00:00:07# Of die nóg leeft, dat weet ik niet. Het zou nou ook een man zijn die bij de honderd jaar oud is natuurlijk. Ja.

Interviewer:
#00:00:14# Zeker.


Oral history Wereldoorlog 2, interview met de heer Slats, deel 2

Interviewer:
#00:00:18# Ik vroeg me af: Atlantic Wall, hè, dat is echt een heel belangrijk onderwerp hier natuurlijk in de kuststreek in Noordwijk en in Katwijk ook en andere plaatsen. Wat heeft u daarvan gemerkt? Dat die muur gebouwd werd, want dat was natuurlijk wel een ingrijpende gebeurtenis in het leven van de Noordwijkers.

Heer Slats:
#00:00:40# Ja, ja. Nou ja, het was een goeie werkverschaffingsobject en dat garandeerde ook dat de mensen hier mochten blijven die daar werkten. Want d'r waren hónderden mensen, hoor. Ik weet ook, dat was al vrij in het begin van de oorlog, en toen moest een Noordwijkse rechercheur een onderzoek instellen - ik dacht naar een gestolen fietsband of zoiets onbenulligs - en toen kwam hij in het Langeveld terecht, want daar werd een vliegveld klaargemaakt, later een nep-vliegveld want daar stonden houten vliegtuigen, maarre...en hij kwam terug met de mededeling: er was geen beginnen aan om daar rond te zoeken, want d'r werkten wel 700 mensen. Nou zal die wel een tikkeltje overdreven hebben, hoor, maar zo druk was het daar.

Interviewer:
#00:01:32# Dus heel veel Noordwijkers werkten mee aan de bouw van de Atlantic Wall.

Heer Slats:
#00:01:37# Ja, want als je natuurlijk....d'r was geen werk meer, als je je aanmeldde als werkeloos dan kon je kiezen: of in Duitsland gaan werken in een munitiefabriek of weet-ik-wat voor een fabriek of hier in Nederland gaan werken voor de Duitse Wehrmacht. En dat werk, nou, dat ging niet zo erg hard, hoor. Maar ja, het waren allemaal Nederlandse aannemers. Ik heb na de oorlog een lijst in handen gehad van Nederlandse aannemers en met...dat was ten behoeve van de Belastingdienst, waren die lijsten samengesteld en het aantal werknemers die ze hadden. Nou, als je dat gaat optellen, maar dat is natuurlijk een verkeerde optelsom, want de ene werk werkten ze bij..eh..Rietbergen en de andere bij weet-ik-wie. Dus je kan natuurlijk niet zeggen in totaal werkten d'r 20.000 mensen. Zo is het natuurlijk niet.

Interviewer:
#00:02:37# Gingen mensen eigenlijk nog naar het strand in die tijd? Of was het...

Heer Slats:
#00:02:41# Nou, in het...heel, héél in het begin, de eerste zomer wel. Maar die Duitsers begonnen al gauw met een soort versperringen aan te brengen en de...strand en de duinen te verbieden. Dus de boulevard werd eerst, mocht je nog wel op de boulevard maar niet op het strand, maar die grens werd steeds verlegd. Je moest steeds verder wegblijven van het strand en de duinen. En de duinen die werden ook wel gebruikt natuurlijk om er mijnenvelden in te leggen, dus het bleek gevaarlijk, maar als je dan nagaat: d'r is een keer een biljet hier opgehangen in Noordwijk, dat het was verboden om je in de mijnenvelden te begeven als je daar in was zou d'r met scherp op je worden geschoten. Dat waren natuurlijk nep-mijnenvelden, die werden door de Duitsers aangelegd, maar bij gebrek aan mijnen maakten het veld (?) af en ze zetten er een bordje bij, bij een eventuele landing zouden de geallieerde soldaten daar niet zo gauw doorheen lopen. Maar die Noordwijkers hadden allang natuurlijk door dat daar geen mijnen lagen, dus die gingen daar bramen zoeken. Maar dan werd er scherp op je geschoten , dat was een vermakelijk biljet.

Interviewer:
#00:03:55# Ja. Ik..eh...nu nóg trouwens zijn hier in de duinen die...van die puntdingen te zien, hè...

Heer Slats:
#00:04:05# Rommelasperges (?)

Interviewer:
#00:04:07# ...die anti-tank versperringen...

Heer Slats:
#00:04:11# Ja, ja, die werden ook natuurlijk....de boulevards die waren...d'r was een hoge muur opgebouwd, die is later...hebben ze die laten zakken, want het was natuurlijk onmogelijk om ze af te breken, want het waren muren natuurlijk van ik denk twee meter, twee meter twintig hoog misschien. En die hebben ze allemaal daar uitge...d'r bij uitgegraven, toen omgetrokken, het is nou een goeie kustversterking natuurlijk.

Interviewer:
#00:04:36# En wanneer was dat? Wanneer werd die muur weer afgebroken?

Heer Slats:
#00:04:41# Na de oorlog.

Interviewer:
#00:04:42# Direct na de oorlog?

Heer Slats:
#00:04:43# Ja, al gauw, want ja, de horeca wilde natuurlijk ook wel weer op de boulevard aan de slag en, nou ja, dat was vrij eenvoudig. Door een graafmachine werd er een sleuf gegraven en de muur werd daar in brokken ingewerkt.

Interviewer:
#00:05:01# Hebben uw broers nog iets met die bouw of met dat afbreken van die muur te maken gehad?

Heer Slats:
#00:05:07# Nee, want ik had twee broers, die zaten in het bedrijf van mijn vader en dus, dat waren tuinbouwers en die teelden in die tijd natuurlijk veel groenten, wortelen en dat soort dingen want in de bollen was er natuurlijk niet zoveel meer te doen, want er was geen export en dan had ik een broer die was bij een Nederlandse bloembollenbedrijf en die kreeg een...en die hadden een Duitse klant en hij kreeg van die klant een brief dat hij voor dat bedrijf werkte. Dus d'r was ook weer...hij was ook in Duitse dienst. En ik was natuurlijk gevrijwaard, dus..eh...ja...

Interviewer:
#00:05:46# Dus eigenlijk bent u wat dat aangaat, als mannen de oorlog redelijk doorgekomen?

Heer Slats:
#00:05:50# Heel goed. Heel goed. Ja. Ook wat materieel betreft, want - natuurlijk die broers en mijn vader ja, die - ja, de bollenteelt was op een end bijzaak, die teelden rogge en groenten en ja, dat soort zaken.

Interviewer:
#00:06:09# Hoe was het voor u in de hongerwinter? Heeft u honger geléden of waren er mensen om u heen, die u ook van voedsel voorzag?

Heer Slats:
#00:06:16# Ja. Ja. En d'r werd wel eens een beetje teveel van voedsel voorzien, want ik heb die laatste winter heb ik zelfs ook nog bloembollen gegeten. Ja.

Interviewer:
#00:06:28# Was dat noodzákelijk met al dat eten om u heen of...

Heer Slats:
#00:06:31# Ja, want d'r was niet zoveel eten meer omheen.

Interviewer:
#00:06:33# Dus u kon als familie ook niet meer voldoende telen om....

Heer Slats:
#00:06:38# Nou, het was natuurlijk zo: d'r werd rogge geteeld. Ja? En als er gedorst moest worden, dan kwam er een dorsmachine met een controleur d'r bij en d'r werd opgenomen wat d'r was - in balen - en dan mocht je zoveel per gezinslid mocht je behouden en de rest moest afgevoerd worden. Ze hadden ook hier een varken zitten, maar je mocht wel een varken...dan was je zelfverzorger heette dat, dan kreeg je geen vleesbonnen. Dan hield je een varken, maar dan moest je altijd een tweede varken erbij houden die je dan moest inleveren. En ja, bij ons thuis was het altijd: ja, dat is een varken voor de Führer en die groeide nooit. Maar dat kwam, als het een béétje varken was, dan werd 'ie clandestien geslacht, maar ze hadden een oormerk in die tijd ook al en dan was er wel een...een controleur van de Crisis Controledienst die dat verzorgde, die zorgde wel dat dat oormerk van dat gestorven varken werd overgezet op een jong bigge . Ja, zo werd d'r gerommeld.

Interviewer:
#00:07:56# Hoe kwam dat op u over dat alles zo...zo overgerégeld was? Door de Duitsers ook, bedoel ik. Al die controles op hoeveelheden geproduceerd voedsel en...: vond u dat nou gewoon of...

Heer Slats:
#00:08:10# Nee, maar dat was niet allemaal door de Duitsers hoor! Het was ook de Nederlandse Voedselvoorziening, maar dat zag je toen niet zo. Maar er moest natuurlijk gezorgd worden voor álle mensen, dat álle mensen toch zoveel mogelijk de oorlog konden doorkomen, dus die tarwe en die aardappelen ging het ook zo: er werden veel aardappelen geteeld en veel aardappelen gegeten natuurlijk, die moesten ook allemaal ingeleverd worden. Maar de mensen kwamen hier uit Leiden en omgeving kwamen zie hier naar toe lopen, want er was geen tram of zo meer, met een tasje of zo en die gingen waar aardappelen gerooid werden in die tijd, liepen ze de boer af voor aardappelen. En dat, ja, dat ging. Maar in beperkte mate allemaal, want je moest toch als je zoveel aardappelen had geteeld ofzo op zoveel roede, he, dan moest er ongeveer zoveel d'r af komen. En er werd natuurlijk wel verkocht van aardappeltjes of zo aan de voorbij trekkende horde en d'r werd natuurlijk ook wel wat extra aardappelen voor je zélf achtergehouden. Dat werd allemaal geregistreerd en ja, dat was voor de voedselvoorziening was dat noodzaak. En dat waren problemen, want ik heb meneer De Mooij, Jos de Mooij, dat was de voedselcommissaris in Noordwijk en ik heb na de oorlog wel gesprekken met hem gehad - ik kende die meneer heel goed - die zegt: ja, hij zegt, maar Noordwijk was de grootste zwarthandelaar. Want die kochten volop ook in de zwarte markt, want de centrale keuken van Noordwijk - ik geloof dat d'r op het eind zo'n 6000 klanten waren! En d'r moest iedere dag toch wel wát weer, van soep of wat dan ook, opgediend worden. Dan zeg ik het heel chique natuurlijk: opgeschept. Ja. En dat...en Van der Werf dat was de kok en die zei wel eens een keer: ja, we wachten eventjes hoe het er uitzag, de prak die we klaargemaakt hadden of het nou rode koolsoep moest noemen offe...dat was wel eens afhankelijk van de kleur die het had. Ja.

Interviewer:
#00:10:29# Maar u was zelf als gezin daar niet op aangewezen neem ik aan?

Heer Slats:
#00:10:31# Nee, want wij kregen geen...de zelfverzorgers, zoals bij ons thuis mijn vader en m'n broers, die kregen geen bonnen voor de centrale keuken.

Interviewer:
#00:10:47# Hoe was het eigenlijk met de viering van verjaardagen bijvoorbeeld in het gezin. Hoe verliep dat? Was er dan nog taart of....?

Heer Slats:
#00:10:55# Welnee. Ik weet: mijn laatste verjaardag, dat was op 15 december 1944 toen was het natuurlijk al heel schraal, toen kookte mijn vader op het "duveltje", dat is zo'n kacheltje die je met hout stookte, een grote pan met snert, dus de verjaardagvierders die ook nog kwamen feliciteren die kregen een kop snert. Dat was al....

Interviewer:
#00:11:20# Lekker....

Heer Slats:
#00:11:21# ...dat was al heel wat. Ja. Ja.

Interviewer:
#00:11:25# Dat werd zeker wel gewaardeerd?

Heer Slats:
#00:11:26# Jazeker! Enne...ja, een borreltje of zo, dat was d'r natuurlijk al lang niet meer bij.

Interviewer:
#00:11:33# Ja, maar u was toen een man van in de 20, hè....

Heer Slats:
#00:11:36# Ja, ja, ik was 19 toen de oorlog uitbrak en ja...ja...

Interviewer:
#00:11:42# Maar d'r werd wel....de gezelligheid was nog wel in huis?

Heer Slats:
#00:11:46# Toch wel. Jawel. Ja, je mocht 's avonds ook nergens meer heen. Ik wel, hoor. Ik had natuurlijk wel weer een speciale vergunning om 's avonds op straat te mogen, want ik was natuurlijk bij de politie. Als er alarm was, luchtalarm was, gebeurde dat wel eens dan moest ik naar het politiebureau komen. Ja. Ik heb er ook wel nachten ge...moeten slapen daar. Dan ging ik maar op de grond liggen, want...ik had niets te doen maar voor het geval dàt, moest je allemaal naar de dienst komen. Ik heb er op een end wel 's nachts een eind aan gemaakt, dat ik in dienst moest komen want toen vertelde ik aan mijn baas dat er op me geschoten was. Ja. Toen hoefde ik niet meer.

Interviewer:
#00:12:28# Was dat zo?

Heer Slats:
#00:12:29# Nou, d'r was wel in de verte een sol...een Duitse soldaat, een Duitse patrouille, die in mijn richting schoot: ik kwam aanfietsen en hij kwam aanfietsen en ik sloeg linksaf, omdat ik naar huis was, toen schoot 'ie. Ja, nou ja. Ik weet niet of die schoot om me te raken, hoor, maar ik heb het natuurlijk wel...dus toen hoefde ik niet meer. Maar ik had wel m'n pasje, dat ik er uitmocht.

Interviewer:
#00:12:54# Maakte u daar vaak gebruik van?

Heer Slats:
#00:12:56# Nou, in het jeugdwerk, dat vond ik wel makkelijk. Hadden we 's avonds bijeenkomsten. Ik heb het nog een poosje in de oorlogsjaren met andere jonge mannen hier, bij het Sint Franciscus Liefdewerk in Leiden, een opleiding gevolgd. Dan moest je 's avonds natuurlijk voor achten daar zijn en dan sliepen wij daar, dat was...aan het Galgewater Nou ja, ik weet het niet precies meer en dan sliepen we daar en de andere ochtend gingen we terug naar huis. En dat ging een poos goed, totdat ik een bericht kreeg: het gaat nou niet meer door, want er komt een razzia. De boel was verraden en nu zou ik daar opgepikt worden. Want, zoals natuurlijk ik hier in Noordwijk heel...op bescheiden schaal weleens misbruik maakte van ....zo zaten bij de Sicherheitsdienst ook meisjes, als typistes werkzaam, die ook de zaken doorgaven. Dat heb ik ook nog persoonlijk meegemaakt. D'r was hier een kapelaan, die kwam op het Sportpark, het Sportpark was eigendom van het jeugdwerk en daar hing een bordje "Voor Joden verboden". En in opdracht van die kapelaan is dat bordje verwijderd en hij is later gearresteerd en hij heeft een half jaar vastgezeten, maar toen kreeg die weer eens een seintje dat 'ie wéér opgepikt zou...dat hij gearresteerd zou...Dat werd namelijk gedaan als represaille op toespraak of wat dan ook of protesten van de bisschoppen, dan werden ook wel lagere geestelijken werden als een soort gijzelaar....dus hij zou weer opgepikt worden.

Interview met de heer Slats, deel 4


Heer Slats:
#00:00:00# Toen is 'ie ondergedoken. En, ik was de enige die zijn adres wist, want de pastoor hier in Noordwijk wilde dat adres niet weten. Hij zegt: wat ik het niet weet, dan kan ik het niet zeggen. Dus ik was de tussenpersoon. Ik werd wel eens een enkele keer gebeld op het politiebureau, want daar hadden we nog telefoon, en dat was Thijs aan de telefoon en die had dan een boodschap voor de pastoor....

Interviewer:
#00:00:23# Vond u dat niet eng?

Heer Slats:
#00:00:26# Ik? Welnee! Dat...dat...we moeten ons daar geen....het was niet allemaal misère en narigheid in die oorlogsjaren, hoor. Want het leven ging door en je vertrouwde je collega's....Ik vertelde u net dat ik wel eens mensen waarschuwde...Nou, op een gegeven moment, en we hadden een agent hadden we - een grove vent - die doorzocht de huizen als die moest arresteren, maar op een keer zegt 'ie tegen me "voor zo'n Leie'naar is het voor vannacht in orde, hè?" Ik zeg: "Oh, is er vannacht wat?" Toen had ik de brief nog niet gezien. Dus hij wíst, dat ik lekte, maar dat zei je niet tegen elkáár! Het was zelfs zo sterk: mijn oudste broer die zat bij de Binnenlandse Strijdkrachten en ik wist het niet. Ja.

Interviewer:
#00:01:24# Dat heeft u pas na de oorlog gehoord?

Heer Slats:
#00:01:26# Já, toen...toen bij de bevrijding toen kwam Arie tevoorschijn. In z'n blauwe overal en met zijn helm op. Het was een oud-militair, hij had een militaire opleiding gekregen, dus in die Binnenlandse Strijdkrachten zaten meestal oud-militairen om in het geval dat als het oorlog hier zoú zijn, dat ze achter de linies verzet konden plegen of wat dan ook. Dus...eh..ja!

Interviewer:
#00:01:53# Die Binnenlandse Strijdkrachten, die moesten ook oefenen, he?...

Heer Slats:
#00:01:55# Ja!

Interviewer:
#00:01:56# ....Hoe deed uw broer dat dan?

Heer Slats:
#00:01:57# Nou, dan ging die naar Schaap, dat was een politieagent, dat wist ik ook niet, die leidde weer...die moest leren omgaan met een stengun want dat kenden we niet. Maar verder, ja, het waren natuurlijk oud-militairen dus ze kenden wel het militaire vak. Min of meer. Dus die waren opgeleid, dus na de oorlog - plotseling - liepen de avond van de Bevrijding kwamen daar zo'n 40 of 50 jonge mannen in een blauwe overal met een armband om 'Binnenlandse Strijdkrachten', want dat was dan een uniform dat moest ze dan toch ook een zekere bescherming geven enne..ja...Die kwamen uit het niet tevoorschijn. Maar gevochten hoefde er niet te worden.

Interviewer:
#00:02:49# Wat deden ze na de oorlog? In die eerste dagen na de Bevrijding?

Heer Slats:
#00:02:53# Nou, toen mijn broer natuurlijk door had dat er niet gevochten hoefde te worden, maar dat ze werden ingezet voor...voor iets: troepen of arrestatie van...toen had 'ie d'r geen zin meer in. Dat was één van de eersten die weer opstapte, want hij ging liever naar zijn bedrijf. Ja.

Interviewer:
#00:03:13# Hoe was het eigenlijk met uw zussen tijdens de oorlog? Wat deden....

Heer Slats:
#00:03:16# Ik had er vijf!

Interviewer:
#00:03:17# Jaaa... niet gering.

Heer Slats:
#00:03:19# Nou, toen waren d'r natuurlijk...nou, één zus van me was in die tijd getrouwd, dus d'r waren hier nog vier zussen in huis. Ja.

Interviewer:
#00:03:27# En die werkten ook?

Heer Slats:
#00:03:29# Nou, de één was bij het onderwijs en..ja...en d'r waren d'r twee voor het huishouden, want m'n moeder was gestorven - in '39 nee in '38 - en..eh...dus twee deden hier het gezin en één was onderwijzeres. Ja. Zo ging dat.

Interviewer:
#00:04:01# Uhm...we gaan even naar de Bevrijding of Bevrijdingsdag..

Heer Slats:
#00:04:05# Ja...

Interviewer:
#00:04:06# ...hoe...

Heer Slats:
#00:04:06# .. O, daar was ik al mee bezig. In het begin al.

Interviewer:
#00:04:09# Ja, we gaan nu even terug. Of verder. Hoe was dat? Kunt u daar iets over vertellen? Hoe kwam dat op u over?

Heer Slats:
#00:04:18# Nou, ik wist natuurlijk al dat ik een taak had na de oorlog. Meteen al. Want ik wist niet...het was al bekend, dat ik de ....administrateur zou zijn van de Binnenlandse Strijdkrachten, wat betreft de verdachten, arrestaties en processen-verbaal, want ik kende natuurlijk het vak. Dus, de processen-verbaal lagen al voorgedrukt al klaar. Dat hadden we al klaargemaakt, want die wilde verhalen dat...eh...dat de mensen maar links en rechts werden gearresteerd en zo, zal wel 'ns gebeurd zijn, maar hier in ieder geval niet. Want het geval wilde dat - er was ingebroken bij...in het kantoor van de NSB enne...ja, de daders zijn nooit gevonden, maar de administratie was verdwenen. Nou, dus de administratie die was natuurlijk in goeie handen, dus ze wisten precies welke mensen gearresteerd moesten worden want d'r was een....ja, het wordt een beetje technisch, maar d'r was een Algemene Lastgeving tot Arrestatie uitgegeven. Vanuit het Brabantse, het bevrijde land. En, eh, daarin stonden precies de categorieën omschreven die na de oorlog gearresteerd en in bewaring gesteld moesten worden: dat waren Rijksduitsers en NSB-ers en SS-mensen en ze mochten alleen gearresteerd worden volgens de Algemene Lastgeving. Dat stond ook in de processen-verbaal. "In gevolge de Algemene Lastgeving, de categorie zo-en-zo". Of een Bijzondere Lastgeving, die moest dan uitgaan van de een of andere autoriteit. Dus dat wilde arresteren dat was...dat was ook flauwekul. Dat was hetzelfde met de zogenaamde Moffenmeiden, dat was natuurlijk de meisjes en de vrouwen die zich inlieten met de Duitse soldaten dat was ze altijd al beloofd - d'r werd gezongen vanuit Radio Oranje en vanuit Engeland "Kale kop, kale kop met hakenkruis d'r bovenop". Maar omdat het grauw (?) zich niet zou meester maken daarvan en terecht en ten onrechte maar raak gingen kaal knippen en zo, namen de Binnenlandse Strijdkrachten hier het voortouw. Er zijn zo'n 10 -12 vrouwen die de meeste aanstoot hadden gegeven, zijn hier gearresteerd en publiekelijk kaalgeknipt en rondgevoerd in een jan plezier door de Noordwijkse straten. Dat gaf terecht een schouwspel. Maar toen was een beetje aan de volkswoede voldaan, dus...eh..dat bleef erbij. Maar d'r waren d'r wel meer - vrouwen die zich inlieten met de vijand, om der wille van den brode en meestal hoor, want ik weet - na de oorlog toen kwamen hier natuurlijk in Huis ter Duin en dergelijke - lagen hier de Canadese militairen waren hier ondergebracht en die organiseerden ook feestavondjes en daar waren de Noordwijkse jonge vrouwen natuurlijk van harte welkom. Dat is logisch, maar opdat ze geen concurrentie zouden ondervinden van de zogenaamde Moffenmeiden kregen die een biljetje uitgereikt dat ze zich niet mochten inlaten met de geallieerde militairen. Op straffe van, dat ze gearresteerd zouden worden. Dat...daar moest je voor tekenen voor ontvangst en dat biljet is aan 93 Noordwijkse vrouwen uitgereikt. Maar ja, gelukkig is het bij die 12 - dat volksgerecht - is daarbij gebleven. Dat was wel goed.

Interviewer:
#00:08:08# Wat weet u nog wat u deed op de dag van de Bevrijding?

Heer Slats: #
00:08:13# Nou, ik moest me gereed houden voor die administratie...

Interviewer:
#00:08:16# Dus u zat eigenlijk gewoon op kantoor?

Heer Slats:
#00:08:18# Nee, ik zat thuis. Ik zou een seintje krijgen, want die paar eerste dagen werd er nog niet gearresteerd want officieel hebben de bezettende troepen hebben de plicht om de orde te handhaven, zolang het niet is overgenomen door. Dus die eerste dagen was het vrij rustig.

Interviewer:
#00:08:36# U heeft geen feest kunnen vieren...

Heer Slats:
#00:08:37# Nou, d'r werd wel 's avonds gedanst en d'r werd natuurlijk...het uitgaansverbod dat werd natuurlijk overtreden en - helaas - werden alle Duitse borden die overal bewegwijzering naar onderdelen en zo, die zijn op hopen gestapeld en in brand gestoken. Jammer. Ik heb er geen meer...ja, het kwam natuurlijk niet in je hoofd op, ik had er natuurlijk een paar moeten redden. Want die stonden hier ook op de hoek van de straat. Ja.

Interviewer:
#00:09:08# De mensen waren blij dat het afgelopen was.

Heer Slats:
#00:09:12# Ja, maar d'r was nog niks om feest te vieren, hoor, d'r was...dat kwam pas een paar dagen later dat er wat voedsel binnenkwam. En eerst ging natuurlijk de stedelijke bevolking voor, want daar was de nood natuurlijk het hoogst.

Interviewer:
#00:09:27# Heeft u iets meegekregen van die voedseldropping....

Heer Slats:
#00:09:30# Dat zagen wij wel gebeuren. Hier op het vliegveld Valkenburg werden voedsel...dat zagen wij wel en dan gingen die vliegtuigen maakten ze een rondje en dan werd er gezwaaid. Of ze dat zagen weet ik niet meer, d'r werd gejuichd, geroepen en gezwaaid. Ja.

Interviewer:
#00:09:46# En hoe was het hier in Noordwijk? Werd hier ook voedsel aangeleverd of....

Heer Slats:
#00:09:50# Jawel! Want dat was er natuurlijk ook niet, dus we kregen hier ook wat biscuitjes, Amerikaanse biscuitjes...

Interviewer:
#00:09:58# ...geen lekker blik met...

Heer Slats:
#00:09:59# ..en dat ging dan ook wel op je distributiebon, want je had allemaal een distributiekaart dat iemand niet drie keer kreeg en je moest misschien...en d'r werd een nummer 147 aangeschaft. Bijvoorbeeld. Dat je het opgehaald had.

Interviewer:
#00:10:16# Ja. Ik heb nog één vraag hier op mijn papier staan, die ik sowieso nog even wil stellen: Heeft u enig idee - die hele oorlogsperiode was u in uw vroege twintiger jaren - wat dat nou voor een invloed heeft gehad op de rest van uw leven?

Heer Slats:
#00:10:38# Nou, het is natuurlijk wel bepalend geweest voor mijn beroep om mee te beginnen, want ik had natuurlijk wel andere dingen in mijn hoofd. Maar ja, ik ben bij de politie gekomen en gebleven.

Interviewer:
#00:10:49# En wat had u anders willen doen?

Heer Slats:
#00:10:51# Nou, ik had liever een buitengebeuren. Ik was natuurlijk in een bollenkwekersfamilie, die in de bollen zat, maar ik had wel iets in bosbouw of zoiets willen doen. En toen droomde je als jongeman natuurlijk nog wel om naar Indië te gaan, want Indië was nog een kolonie natuurlijk en daar was volop werk. Zoiets. Maar ja, dat is anders...ik heb nooit tegen mijn zin gehad, hoor, dat wil ik niet zeggen. Ik heb er een boterham in verdiend en ik heb goeie collega's gehad.

Interviewer:
#00:11:25# Bent u in de oorlog getrouwd? Of daarna?

Heer Slats:
#00:11:27# Nee, daarna.

Interviewer:
#00:11:28# Daarna.

Heer Slats:
#00:11:30# Met de dochter van de illegale drukker!

Interviewer:
#00:11:34# Dat vertelde u, ja. Mag ik even een pauze inlassen?

Heer Slats:
#00:11:37# Ja, dan kan ik ook...