Op de Zijlsingel nr. 65 hebben we te maken met een tweetal Eerste stenen, waarvan één van kleiner en de ander van groter formaat. De tekst op de kleine en tevens oudste steen is nauwelijks leesbaar, maar op de (grotere) tweede Eerste steen is alles duidelijk te lezen. Het gaat hier over het verleden van de familie Bolt.


Zijlsingel 65 en links ingang naar bovenwoning 65a, gebouwd in 1894.

De huidige bewoners op Zijlsingel 65 hebben geen verwantschap met de familie Bolt. Het is echter eenvoudig te achterhalen dat G. Bolt vanaf 1800 woonde aan de Zijlsingel no. 237 in Leiderdorp, met als beroep tuinman/bloemkweker en getrouwd met Anna Bannink. Aangrenzend hieraan was de tuin, een grote open ruimte, die later kon worden bestemd als bouwgrond.

Het eerste bericht komt uit 1845:

Leydse Courant, 5 nov. 1845


Leydse Courant, 23 maart 1853


Gedeelte van de KAART anno 1850 van W.J. van Campen toont buiten de Zijlsingel nog zeer geringe bebouwing. Beide stadspoorten met rode markering aangeduid.


Van de zes kinderen heeft aanvankelijk alleen Johannes Bolt, die getrouwd was met Jacoba Kooreman, het beroep van tuinman van zijn vader opgepakt, later zonder beroep. Johannes, geboren op 3 sept. 1833 te Leiderdorp trouwde op 25 nov. 1857. Later in 1867 werd in de tuin van G. Bolt, toen nog een open ruimte, een woning gebouwd. Na de annexatie van 1896 woonde zijn zoon Johannes op Zijlsingel 37, later hernummerd in 62, alwaar Johannes op 4-9-1908 overleed.

Over de eerst gelegde, kleine steen is enige onduidelijkheid; Met enige moeite is met zekerheid de tekst : EERSTE STEEN GELEGD ….G. BOLT OUD 8 JAAR leesbaar. Het jaartal moet 1867 zijn. Gewoonlijk worden dag en maand resp. boven en onder het liggende streepje vermeld, maar in dit geval is dat volstrekt onleesbaar.


GT_2144

Deze G. Bolt, geboren 25 mei 1859, is zonder twijfel de zoon van Johannes Bolt.
Als jongetje van 8 jaar metselde Gerrit in 1867 zijn eerste steentje, toen nog op Zijlsingel no. 237. Dit werd in 1890 Zijlsingel 22.
Over Johannes Bolt zijn geen berichten teruggevonden, maar van hun inmiddels bijna 25 jarige zoon Gerrit wel:


Leidsch Dagblad, 2 januari 1884

Het huwelijk op 25 november 1881 met de toen 22-jarige Johanna Francisca Kriest bracht in 1891 een kind voort, Francinus Johannes, dat slechts 3 maanden heeft geleefd. Ook het huwelijk duurde maar 11 jaar omdat Francisca op 33 jarige leeftijd in 1892 overleed. Het overlijdensbericht toont Zijlsingel huisnummer 26. Drie jaren later, in 1894, verscheen het overlijdensbericht van hun oudste zoontje Johannes, op nog geen twaalfjarige leeftijd.

...
Leidsch Dagblad, 26 aug. 1891 ............... Leidsch Dagblad, 2 mei 1894

Uit dit bericht valt op, dat Gerrit inmiddels hertrouwd is met Cornelia Jacoba Dijkman. Zij trouwden op 2 febr. 1893 in Leiderdorp. Zij kregen eerder op 2 mrt. 1887 al een zoon Gerrit, die ook als bloemist door het leven ging.
Uit het tweede huwelijk kwam op 12 februari 1894 het tweede kind voort, Catharina Cornelia Johanna Bolt. Deze naam is verbonden aan de ingemetselde EERSTE STEEN, gedateerd op 14 april 1898 toen zij 4 jaar oud was. De plaatsing van dit steentje is naast het steentje van 1867 pand 65, net om de hoek in de gevel van pand 66.

...
GT_2145

Met de kennis over de ouderdom van de woonhuizen aan de Zijlsingel moet het steentje van 1867 tientallen jaren later zijn herplaatst in gevel 26 van de Bloemisterij, waarvoor Gerrit Bolt in 1895 een rigoureus bouwplan had ingediend. Dit betrof de aanvraag voor het bouwen van een oranjerie met bovenwoning aan Zijlsingel 26. Gelet op de door B&W Leiderdorp gestelde voorwaarden mocht hij van geluk spreken, dat hij nog in datzelfde jaar 1895 zijn droom kon verwezenlijken. Op 12 november 1895 verscheen de aankondiging in het Leidsch Dagblad over de gerealiseerde verbouwing van de bloemisterij Bloemenlust op Zijlsingel nr. 26 :


Leidsch Dagblad, 12 november 1895

Rechts naast het pand 26 wordt op tekeningen (bij GA Leiderdorp) slechts eenvoudig aangeduid dat er bebouwing was; dit was mogelijk nog maar een eenvoudig huisje dat niet naar voren sprong (zoals de huidige verspringing 65/66). In ieder geval hadden ze in 1895 dezelfde eigenaar. In 1898 werd een dubbelpand gebouwd en dit werd bij de annexatie en hernummering van de huizen genummerd 40A en 40B. En later Zijlsingel 66 respectievelijk 67. Alle bescheiden over de bouw van het pand in 1898 zijn verloren gegaan bij de stadhuisbrand in 1929.


Een nota uit hetzelfde jaar 1895:

Bron: Historic letters and invoices / Oude brieven en rekeningen, tuinbouw, gegraveerd door H.B. Albrecht X.P. (Hugovandermolen.nl).

Een jaar later in 1896 verscheen een reclame boodschap voor kerstbomen G. Bolt op Zijlsingel 40 en eenzelfde soort aanprijzing in december 1900 van mistletoe voor kerstgroen:


Leidsch Dagblad, 22 dec. 1900

Dit bericht roept de vraag op: wat is er in de loop van al die jaren met die huisnummers gebeurd?
In de negentiende eeuw werden de wijken in Leiderdorp aangeduid met de beginletter van de naam van die wijk. De wijk van de Haarlemmertrekvaart tot aan de Zijl, inclusief het Waardeiland, heette Zijlwijk en werd dus afgekort tot Wijk Z. In het Bevolkingsregister van Leiderdorp blijkt dat op 15-9-1881, bij of heel kort na het huwelijk van Bolt en Kriest, zij zich vestigden in Z 237. Dit werd in 1890 hernummerd in Zijlsingel 22. Zij verhuisden op 18-11-1886 naar Z 238, dat per 1-1-1890 werd hernummerd in Zijlsingel 26.
Na de annexatie per 1-8-1896 werd het Zijlsingel 40, dat later werd hernummerd in 65, een nummering die wellicht ook nu nog geldt. Er kan geconcludeerd worden, dat het oudste steentje van 1867 dat nu in de gevel van Zijlsingel 65 zit , een herplaatsing is geweest. De 1e steen van de 4- jarige Catharina in op 14 april 1898, door de hoek in het pand Zijlsingel 66 werd gelegd.

En dan komt er in 1907 een wending in de zaak, wanneer de 20-jarige zoon G. Bolt met bloemenwinkel verhuist van Stationsweg 19 naar 81 in Den Haag. Vader G. Bolt draagt de kwekerij, genaamd Myosotis over aan de Heer J. Fiddelaar, als nieuwe eigenaar van Firma Bolt. Dit bleek een kortdurend ondernemerschap, van nog geen jaar!

...
LD, 15 mei 1908 ....... Leidsch Dagblad, 13aug.1908


Leidsch Dagblad, 1mei 1909

Vader G. Bolt, inmiddels 49 jaar, was kennelijk op 27- jarige leeftijd met de zaak op Zijlsingel nr. 40 begonnen en bleef wonen in Leiden. Nog maar kort in Den Haag gebeurde er met zoon Gerrit iets opvallends; In het LD verscheen in de rubriek ‘Haagsche Rechtbank’ een bericht over een Diefstal en een maand later nog een keer:

...
Leidsch Dagblad, 27 nov. 1908 ...... Leidsch Dagblad, 21 dec. 1908

Daarna zijn er geen berichten meer verschenen over het wel en wee van de bloemenzaak in Den Haag. Zoon Gerrit Bolt is op 20 augustus 1919 getrouwd met Aartje Hehl en kort daarna werden zij op 12 dec. 1919 verblijd met een zoon, Gerrit Josephus Lambertus Bolt. Zij bleven nog geruime tijd in Den Haag wonen.
Het laatste krantenbericht over de Familie G. Bolt verscheen op 26 aug. 1932 en gaf een verrassend huisnummer weer, namelijk Zijlsingel 65. Stationsweg 44 werd inderdaad bewoond door G. Bolt. Ook al woonde hij in Den Haag, hij verkocht de huizen niet maar bleef deze zelf exploiteren.


Leidsch Dagblad, 26 aug. 1932

De cirkel is rond; beide EERSTE gevelstenen met een ouderdomsverschil van 31 jaar, zijn op Zijlsingel nummer 65 en 66/67 herenigd. Tot op heden is 65a de bovenwoning.


Dit verhaal is opgesteld door de commissie Geveltekens van de Historische Vereniging Oud Leiden, auteur Thijs de Vries. Voor contact met de commissie Geveltekens zie ons colofon.