Nieuwe Rijn 105


Nieuwe Rijn 105 was zo’n 100 jaar, misschien wel langer, de uitvalbasis van de familie Veilbrief. Een herinnering daaraan is de eerste-steen-steen in de gevel met de naam “L. Veilbrief” en een helaas onleesbare 19e eeuwse datum. Dat was vrijwel zeker Laurens Veilbrief, geboren in 1833 in dat pand Nieuwe Rijn 105, zoon van David Veilbrief (1801-1879). David had een sajetfabriek, niet aan huis, maar wel vlakbij in de buurt: om de hoek in de Langestraat. Sajet is een bepaald soort garen van korte wolvezels, die daarom voor sterkte extra strak gesponnen worden, wat daardoor een ietwat stugge, “harde” draad oplevert.


Nieuwe Rijn, hoek Langestraat. Links van het hoekpand zie je Nieuwe Rijn 105. De foto is uit 1920. Tot ongeveer 1910 zat daar zo'n 100 jaar de familie Veilbrief. In de Langestraat, in de panden ongeveer achter de lantaarnpaal, had Laurens Veilbrief in de 19e eeuw een sajetfabriek.


Laurens wordt rond 1855 het ouderlijk huis uitgewerkt, zo lijkt het, door zijn broer David jr. die daar in 1851 een vleeshouwerij begint. Laurens zal dan al in dienst zijn bij zijn vader in de sajetfabriek. Hij vindt een plekje in Oranjegracht 18, dat waarschijnlijk op dat moment al, onderdeel is van de fabriek van de familie, waarvan dus het grootste deel aan de Langestraat lag. In 1867 neemt Laurens de sajetfabriek van zijn vader over. Als een jaar later de vleeshouwerij van zijn broer failliet gaat, wordt Laurens ook weer de hoofdbewoner van Nieuwe Rijn 105.


Detail van een oude kaart uit 1827 met in blauw Nieuwe Rijn 105, waar in zo'n beetje de hele 19e eeuw de familie Veilbrief vertoefde. In het rood de percelen waar de familie een sajetfabriek had.



De firma L. Veilbrief is niet heel groot: in 1918 heeft het 1 stoommachine van 11 pk in gebruik en 8 mensen in dienst. Daaromheen misschien nog wel een netwerk van thuiswerkers. In 1929 stopt feitelijk de sajetfabriek, de firma maakt geen sajet meer, maar gaat wel door. De bij de Kamer van Koophandel vermeldde bezigheden zijn dan: “spoelerij, haspelen, opmaken, brei-inrichting, groothandel wollen garens, kousen, sokken etc”. In 1940 wordt de hele boel overgenomen door de sajetfabriek van Clos & Leembruggen.
Na Laurens woonde en werkte nog een andere, enigszins bekende Veilbrief in Nieuwe Rijn 105, namelijk zijn in 1860 geboren zoon David. Deze David kwam via een oom van de kant van zijn moeder Johanna Jacoba Blansjaar in contact met de bouwkunst en werd architect. Iedereen kent wel de panden van drukkerij IJdo bij de Koppenhinksteeg, die zijn door David ontworpen. In 1894 verplaatste hij zijn kantoor naar de Herengracht.



Nieuwe Rijn in 2022. Links van het hoekpand nummer 105.


De Langestraat met zicht op de plek waar in de 19e eeuw de familie Veilbrief een sajetfabriek runde.