Erfgoed Leiden en omstreken

Info

Uitleg waarderingskaart Jonge Bouwkunst

De waarderingskaart met het Leidse erfgoed uit de periode 1970-1990 heeft als doel de cultuurhistorische waarden van de gebouwen en structuren uit die tijd te benoemen en op een overzichtelijke manier te presenteren. De kaart is gemaakt op basis van onderzoek uitgevoerd door zelfstandig architectuurhistoricus Dolf Broekhuizen in samenwerking met Erfgoed Leiden en Omstreken. 

Op de kaart zijn gebouwen te zien als woonhuizen, scholen of kantoren. En ook grotere structuren als wegen, paden en parken zijn weergegeven. Elk object heeft een cultuurhistorische waarde gekregen. De kaart maakt zo duidelijk hoe Leiden zich in deze periode ontwikkelde. Nieuwe woonwijken verschenen in het buitengebied en onder invloed van de stadsvernieuwing zijn tal van woningen en bedrijfsgebouwen in de binnenstad verbouwd of vernieuwd.

Waardes
De vraag is welke waarde we nu, in het jaar 2023, aan deze periode uit de Leidse stadsgeschiedenis hechten. Om op deze vraag een antwoord te kunnen geven is aan elk object en structuur een cultuurhistorische waarde gegeven in de vorm van een rapportcijfer. Aan de hand van dit cijfer zijn drie groepen gemaakt, elk aangeduid met een andere kleur en aflopend van rood, naar oranje en geel. Een cijfer tussen de 8 en 10 betekent een hoge cultuurhistorische waarde (rood), een cijfer tussen de 7 en 7,9 is een middelhoge waarde (oranje), en een cijfer tussen de 6 en 6,9 betekent enige waarde (geel).
Door op een object of structuur te klikken wordt informatie hierover zichtbaar. Zo wordt het bouwjaar en de naam van de ontwerper gegeven, en een korte omschrijving met daarin bepalende kenmerken. Ook is aangegeven hoe dat rapportcijfer en daarmee de waarde precies tot stand gekomen is.

Status kaart
De kaart doet dienst als uitgangspunt en inspiratiebron bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de stad. Aan de kaart zijn geen beschermende maatregelen gekoppeld. Als een gebouw op de kaart bijvoorbeeld een hoge waarde heeft dan wil dat niet zeggen dat het daarmee automatisch een wettelijke bescherming heeft gekregen. Het is wel zo dat de waardering, en daarmee de kaart, als handvat dient bij de selectie van structuren en objecten die in aanmerking kunnen komen voor een wettelijke bescherming zoals een status als monument. Verder loopt de kaart in sommige gevallen wel al vooruit op toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. Dit in de vorm van de aanduiding bij de objectinformatie dat het deel uitmaakt van een ontwikkellocatie. Dat betekent dat er al besluiten zijn genomen over aanpassingen dan wel sloop van het object, waarmee een beschermde status wordt uitgesloten.

Verzameling
De bouwproductie in de periode 1970-1990 was enorm. Gezien de beschikbare middelen en tijd moest bij het onderzoek een keuze gemaakt worden. Op de kaart is zodoende een verzameling van zo’n 180 gebouwen en structuren te zien. Niet alles is dus onderzocht en gewaardeerd. Belangrijk is op te merken dat objecten die buiten de verzameling vallen ook een cultuurhistorische waarde hebben, maar onduidelijk is nog welke.

Bij de selectie is ten eerste gezocht naar aansprekende voorbeelden die heel kenmerkend zijn voor de periode. Bijvoorbeeld vanwege een uitgesproken vormgeving, zoals de woonwijkjes in de vorm van woonerven. Daarnaast is gekeken naar gebouwen die meer doorsnee zijn om recht te doen aan de eigenheid van de periode. Tot slot zijn ook unieke gebouwen geselecteerd als kantoorgebouwen. De verzameling vormt zo een goede afspiegeling van de Leidse bouwprojecten uit die tijd.

Categorieën
De objecten zijn in zes categorieën ingedeeld. Het zijn deelverzamelingen binnen de totale collectie objecten uit de periode 1970-1990:

  • Economische voorziening
  • Groen voorziening
  • Infrastructuur
  • Sociale voorziening
  • Water
  • Woningbouw

Waarderingskader
Voor het uitvoeren van de waardering is door Erfgoed Leiden en Omstreken samen met Dolf Broekhuizen een waarderingskader opgesteld bestaande uit vier criteria. Gezamenlijk bepalen ze de cultuurhistorische waarde:

1. algemeen historische waarde – waarden vanuit de maatschappelijke context
2. waarde gebruikershistorie – waarden vanuit het gebruik en praktijken, gemeenschapswaarden en belevingswaarden
3. objectwaarde – waarden vanuit het materiële object
4. samenhangwaarde – waarden vanuit de samenhang met de omgeving.

Klik hier voor een weergave van het volledige waarderingskader.

Een object of structuur is gewaardeerd volgens een tienpuntsschaal. Een 1 stelt de laagste score voor en een 10 de hoogste. De totaalscore is het gemiddelde van de afzonderlijke criteria. Een gemiddelde van een 8 of hoger betekent een hoge cultuurhistorische waarde (rood), een score van 7 tot en met 7,9 is middelhoog (oranje) gewaardeerd, een score van 6 tot en met 6,9 betekent enige waarde (geel), en een score van 5,9 of minder betekent een indifferente waarde. Een cijfer onder de 6 komt niet voor.

De waardering is uitgevoerd door Dolf Broekhuizen en Erfgoed Leiden en Omstreken. Ook is de totstandkoming van het waarderingskader als de waardering meermalen besproken met de Adviescommissie Cultuurhistorie Leiden en een externe Klankbordgroep Jonge Bouwkunst 1970-1990. In die laatste groep hebben uiteenlopende experts zitting genomen.

kaart