Een doos met vreemdelingenkaarten uit Noordwijk. Ze zijn zo’n honderd jaar oud. De kaarten leveren een schat aan informatie op over wie er verbleven in Noordwijk: kamersmeisjes, kunstschilders en zelfs een prinsje. Vreemdelingen die korte of langere tijd in Noordwijk verbleven, werden geregistreerd door de politie en kregen zo’n kaart als identiteitsbewijs.
Vreemdelingenkaarten uit Noordwijk. Collectie Erfgoed Leiden en Omstreken
Deze vreemdelingenregistratie werd na de Eerste Wereldoorlog ingevoerd om de Nederlandse arbeidsmarkt af te schermen tegen buitenlanders. Alle nieuw aangekomen vreemdelingen moesten zich direct laten registreren bij de politie, ook als ze maar een nacht bleven. Ze kregen dan een identiteitsbewijs dat ze bij vertrek uit Nederland weer moesten inleveren. In 1922 werd het vreemdelingenreglement gewijzigd, waardoor deze identiteitskaarten werden afgeschaft.
Het opvallende aan de Noordwijkse kaarten is dat er een duidelijke tweedeling te zien is tussen toeristen en arbeidsmigranten.
Kamermeisjes
Vooral vanuit Duitsland kwamen na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) veel mensen naar de Hollandse kuststreek. Daar heerste een groot gebrek aan dienstbodes, kamermeisjes en kelners. Door de naoorlogse crisis in Duitsland waren Duitse en Oostenrijkse dienstbodes goedkoop om in dienst te nemen. Zo trad de 21-jarige tweeling Sophie en Lotti Klussmann in dienst als kamermeisjes bij Huis ter Duin.
Erfprins
Onder de rijke toeristen valt het dertienjarige erfprinsje Nikolaus von Salm-Salm op. Hij verbleef net als zijn leeftijdsgenoot Friedrich Buttlar met diens vader generaal Wolfgang Buttlar in in Huis ter Duin.
Anderen zijn de kunstschilders Emy von Briesen, Leopold Klein- von Diepold en Albert Lefebre, respectievelijk twee Duitsers en een Belg. Alle drie schilderden veel Noordwijkse landschappen.
Dozen
Dit is slechts een greep uit de doos vol vreemdelingenkaarten. Inmiddels zijn ze alfabetisch gesorteerd in twee dozen te raadplegen. De kaarten bieden een schat aan informatie voor nader onderzoek naar Noordwijk in deze periode.
Pilgrimjaar
De kaarten zullen ook worden gebruikt in een lesproject dat Erfgoed Leiden ontwikkelt over migratie in het kader van het Pilgrimjaar 2020. Dan herdenken de VS, Engeland en Nederland de Pilgrims. Deze groep Engelse godsdienstvluchtelingen vertrokken, na twaalf jaar in Leiden in vrijwillige ballingschap gezeten te hebben, naar Noord-Amerika om daar een kolonie op te zetten: de kolonie Plymouth.
Leiden
Overigens heeft Erfgoed Leiden en Omstreken ook vreemdelingenkaarten van andere gemeentes, waaronder Leiden in de collectie.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Susan Suèr