Etenswaren en drank
Het nachtrapport beschrijft hoe 52 mannen en vrouwen om 3.00 uur op het politiebureau aan de Zonneveldstraat in Leiden werden binnengebracht, samen met de in beslag genomen etenswaren en drank. Het rapport bevat ook een namenlijst met adressen van de aangehouden feestvierders. Het ging om een aantal Warmonders én inwoners van onder andere Wassenaar, Den Haag en Amsterdam. De groep werd pas op zondagavond 7 mei naar huis gestuurd.

Dag- en nachtrapport van zaterdag 6 mei 1944.

Detail met melding van de 52 feestvierders om 03.00 uur.

Het verhaal in tijdschrift De Waag
Alles leek weer in kannen en kruiken totdat in het pro-Duitse tijdschrift De Waag van 19 mei 1944 een artikel verscheen waarin de daden van de Landwacht werden geprezen. Met name de acties tegen de zwarte handel werden zeer gewaardeerd. Als voorbeeld noemt de schrijver de overval op Meerrust:

Waar Zwarte Handel bloeide
De vorige week heeft een afdeeling van de Landwacht een bezoek gebracht aan het bekende decadente “boerderij”-restaurant “Meerburg” [bedoeld werd Meerrust] aan de Leek te Warmond. Uit het gezelschap, dat daar werd aangetroffen en dat in avondtoilet op voor-oorlogschen voet goeden sier maakte, werden 17 personen “te licht bevonden”. De heeren van dit gezelschap bleken tezamen in hun portefeuille een bedrag mee te dragen van … anderhalf millioen gulden. Met een grimmig genoegen heeft de Landwacht het gezelschap in avondtoilet drie aan drie den marsch naar Leiden laten maken, alwaar de dames en heeren voorloopig in ontvangst werden genomen.

Prentbriefkaart met daarop een gezicht op Hotel-Pension-Restaurant Boerderij Meerrust aan de Dorppstraat te Warmond, 1924.

De Telegraaf: twijfel over zoveel geld
Verschillende kranten namen dit bericht over. Maar op 30 mei 1944 verscheen in De Telegraaf een reactie van ene Pasquino, die de versie van De Waag in twijfel trok. De schrijver had grote moeite met het enorme bedrag dat de genoemde personen bij zich zouden hebben gedragen. Dat zou onmogelijk in smokingjasjes passen:

“Zelfs wanneer dus het gansche, uit zeventien personen bestaande gezelschap-in-avondtoilet van portefeuilles voorzien is geweest, moet elk dezer dure lieden een lijvigen foliant [boekwerk] op zijn lichaam verborgen hebben gehouden. … Physiek mag het niet erg comfortabel zijn – in materieel opzicht is het dat natuurlijk wel.”

Op 2 juni 1944 kwam De Waag met een rectificatie en beloofde een en ander opnieuw te onderzoeken. Andere kranten namen deze rectificatie over.

Verzetskrant Ons Volk: de rol van de Ortskommandant
De verzetskrant Ons Volk: den Vaderlant ghetrouwe van 1 juli 1944 gaf in een ingezonden artikel getiteld Van je vrienden moet je het hebben… een heel ander beeld van wat er gebeurd was. Er waren volgens deze krant zeker strafbare feiten gepleegd. Maar, opmerkelijk genoeg beweert de krant dat de Ortskommandant zélf met zijn gevolg bij dit feestje aanwezig was. Toen de Landwachters Meerrust omsingelden, maakte hij zich snel uit de voeten, in de veronderstelling met Engelse parachutisten te maken te hebben.

Uit de verzetskrant Ons Volk:
De onthutste overige feestvierders, van hun beschermheer beroofd, laten zich als makke schapen door de van alle zijden binnendringende “parachutisten”, die zich ontpoppen als eenvoudige met ouderwetsche hagel-snaphanen toegeruste landwachters, gevangen nemen en naar Leiden leiden, waar ze, eenigszins ontnuchterd door den verren tocht langs een modderigen dijk hun roes tot den volgenden middag in het arrestantenlokaal mogen uitslapen. Vervolgens hebben de landwachters een razzia van den kelder tot den zolder van het eetpaleis gehouden waarbij zij veel eten en drank in beslag namen.

Van je vrienden moet je het hebben!
Het artikel vertelt verder hoe de eigenaar van Meerrust zeer verontwaardigd was over de actie van de Landwachters en zich beklaagde bij de Ortskommandant. Die liet de Landwachters de voorraden terugbezorgen zodat “champagnekurken op “Meerrust” opnieuw vroolijk knallen op een nóg grootscher nachtfeest in aanwezigheid van den jovialen Ortskommandant.” De schrijver van het artikel in Ons Volk sprak zijn medelijden met de landwacht uit: “Arme Landwacht! Inderdaad: Van je vrienden moet je het hebben!” Over het bedrag van anderhalf miljoen gulden merkte hij op dat dit gelijk staat met een pakket bankpapier in ieders binnenzak ter dikte van een ouderwetse groot formaat Statenbijbel. De redactie van Ons Volk plaatste bij dit stuk het volgende versje:

De Duitscher, die de zwarthandel doet bloeien,
De zakenman, die uit laag winstbejag, ten koste van ons volk profiteert en met zijn vijand onder één hoedje speelt en tenslotte
de dwaze landwacht die voor den vorm den zwarthandel moet bestrijden en daarbij de neus stoot.

Een boete van de burgemeester
En hoe ging het verder met de gearresteerde feestvierders? Zij kregen een boete van de burgemeester van Warmond. Een aantal probeerde hier onderuit te komen. Zo schreef één van de dames de burgemeester het verzoek slechts een deel van de boete te betalen. Ze was met kennissen meegegaan naar het feest, maar wist niet dat Meerrust een “vermaak-gelegenheid” was. Als ze dit wel had geweten, was ze niet meegegaan. Ze gaf aan zich niet schuldig te voelen en niet veel te verdienen (75 gulden per maand als secretaresse). Uiteindelijk betaalde ze toch de opgelegde boete van 25 gulden. Een echtpaar uit Amsterdam ging nog een stapje verder. Zij eisten een uitspraak van de rechter. Het is niet bekend hoe dit afgelopen is.

De Landwacht
De Landwacht was een paramilitaire organisatie, die in november 1943 door de Duitsers was opgericht. Ze bestond voornamelijk uit NSB’ers die met een jachtgeweer waren uitgerust, vandaar hun scheldnaam Jan Hagel. Ze waren herkenbaar aan hun zwarte NSB-partijkleding of aan alleen een rode band rond de bovenarm. En werden ingezet om gebouwen te bewaken, persoonsbewijzen te controleren en arrestaties te verrichten.

Een groep mensen dacht in Warmond een leuk feestje te hebben, maar dat pakte uiteindelijk toch anders uit. De Leidse politie zal heel wat met hen te stellen hebben gehad en zal vast blij zijn geweest dat ze weer naar huis mochten.

- André van Noort

Auteur en archiefmedewerker André van Noort met het politierapport in handen. 

Dossier 071
Erfgoed Leiden en Omstreken werkt samen met veel vrijwilligers aan het digitaliseren en toegankelijk maken van de Leidse en Katwijkse politierapporten uit WO II. Deze zogenaamde dag- en nachtrapporten geven een goed beeld van de dagelijkse gang van zaken in oorlogstijd. Word ook vrijwilliger en help mee! 

Vondst van de Week
Vondst van de Week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via onze website, Twitter, Instagram en Facebook houden zij u op de hoogte.