Net als in veel andere Hollandse grachtensteden, was het rond 1600 niet best gesteld met de kwaliteit van het water in Leiden. Het water werd gebruikt voor de afvoer van straatafval, uitwerpselen van mens en dier en vuilnis afkomstig van de nijverheid. Omdat stroming zo goed als ontbrak, bleef al die smerigheid in de stad. Dat probleem verergerde in Leiden door de groei van de bevolking. Door het volbouwen van tuinen en binnenterreinen bleef er minder plaats over voor beerputten. Daarnaast maakte de opbloei van de wolindustrie de situatie ook alleen maar erger en zorgden vooral ververijen en vollerijen voor viezigheid in het water.
Het was dus belangrijk om het water te verversen. Er werden allerlei plannen gemaakt om dit te realiseren. Een mooi voorbeeld van zo’n plan is te vinden in het register met stukken betreffende de verversing van de wateren in het Stadsarchief Leiden 1574 – 1816 (inventarisnummer 5172). Dit plan uit 1643 hield het pompen van vuil Leids water via Katwijk naar de zee in. Dirk Lievens, een broer van de beroemde kunstschilder Jan Lievens, heeft hiervan een tekening gemaakt. Daarop staat een plattegrond, een toelichting en een panorama.
Geheel rechts is de stad Leiden afgebeeld en geheel links de Noordzee. Tussen Katwijk aan den Rijn en Katwijk aan Zee moesten zes molens komen. Volgens de geschreven toelichting hoefde dit plan niet veel geld te kosten.
Lievens tekende een panorama met de dubbele molendriegang van zes windmolens met schepraderen, die bij Katwijk het Leidse vuile water zou moeten wegmalen. Vaag op de achtergrond zijn de contouren van Leiden te zien. Het plan werd uiteindelijk nooit uitgevoerd.
Jan Lagas en André van Noort
Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site en het het twitter-account ErfgoedLeiden houden zij u op de hoogte.
Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'