In de eerste maanden van 1680 waren er ernstige financiële tekorten in ’s lands kas, een situatie die in de tweede helft van de zeventiende eeuw – vooral tengevolge van oorlogsinspanningen – wel vaker was voorgekomen. Om in de tekorten te voorzien werden de belastingen op vrijwel alle levensmiddelen en dagelijkse verbruiksgoederen verhoogd. Ook werd besloten de impost op het gemaal voor het platteland van Holland en West-Friesland met een derde deel te verhogen en deze verhogingen als “hoofdgeld” te innen. Daartoe was een “pertinente beschrijvinghe van alle huijs-houdende familien” noodzakelijk

(foto archief Erfgoed Leiden e.o.).

Samenstelling van de gezinnen

De formulieren geven een aardig inzicht in de samenstelling van de gezinnen in Noordwijkerhout. Aan de Heeren Gecommitteerden van de Heeren Staten van Hollandt en West-Vrieslandt moesten per gezin man, vrouw, kinderen, inwonende personen in de kost zijnde, bedienden, dienstboden, meiden en knechten opgegeven worden. Daarbij werd nadrukkelijk gemeld dat onder genoemde bedienden en dienstboden 'specialijck mede werden ghereeckent alle Staet-Juffrouwen, Gouvernantes, Naeysters, Minnen, Opsienders, Secretarissen, Pages, Paedagogen, Comptoir ofte Winckel-Knechts of Winckel-Meyssens, Klercquen, Koetsiers, Thuyn-luyden, Bedryven, ofte wat naem die oock souden mogen hebben.'

• Huijbert Heijndricksz. Heemskerck den Oude had een vrouw, drie kinderen boven de acht jaar, vier kinderen onder de acht jaar en vier bedienden en dienstboden in huis in de kost.
• Pieter Dircksz. Ackersloot woonde alleen met drie bedienden en dienstboden in huis in de kost.
• De vier kinderen van Willem Dircksz. Steenvoorden hadden geen ouders meer. Zij waren allemaal boven de acht jaar. Zij hadden twee bedienden en dienstboden in huis in de kost.
• Maertjen Pieters woonde alleen. Daarentegen waren er in Noordwijkerhout slechts vier huishoudens die uit 10 of meer personen bestonden.
• Jannetjen Aelberts had haar man verloren. Zij had de zorg voor tien kinderen waarvan negen boven de acht jaar en één onder de acht jaar. Daarbij had ze de hulp van twee bedienden en dienstboden in huis in de kost.

Alle formulieren zijn door de gezinshoofden ondertekend. Genoemde Heemskerck en Ackersloot konden hun handtekening zetten, maar Maertjen Pieters en Jannetjen Aelberts signeerden slechts met een kruisje (foto archief Erfgoed Leiden e.o.).

Er zijn 82 formulieren ingevuld. Dat suggereert (mits de formulieren compleet zijn) dat er in Noordwijkerhout in 1680 in totaal 82 huishoudens/woningen waren en 414 mensen woonden.

André van Noort, Erfgoed Leiden en Omstreken

Over Vondst van de week (#VVDW)

Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte. Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.