Op 7 november 1832 verzocht de Gouverneur van Zuid-Holland namens de Minister van Financiën aan de gemeentebesturen in deze provincie om een opgave te verstrekken van het aantal varkens in hun gemeenten. Deze opgave moest worden verstrekt aan de ambtenaren van ’s rijks middelen. Het idee was dat zij hiermee tegen heimelijke slachtpartijen konden optreden.
In het gemeentearchief van Noordwijk bevinden zich dergelijke opgaven. Zij worden “Varkenslijsten” genoemd. Zij geven een aardig beeld van het bezit van varkens in de jaren 1835 tot en met 1838. Er is hieruit op te maken dat overal in het dorp varkens aanwezig waren. In de lijsten staan de namen van de eigenaren, hun adressen (straatnamen en huisnummers) en het aantal varkens dat zij bezitten en voor eigen gebruik hanteren. De ambtenaren van de Gemeente Noordwijk zijn hiermee de deuren langs gegaan met als doel de varkens te tellen. Je zou deze lijsten gekscherend een volkstelling van varkens kunnen noemen.
In 1835 waren in totaal 386 varkens in Noordwijk aanwezig. Er waren toen 214 Noordwijkers met één of meerdere varkens. De meeste personen hadden slechts één varken. Zij hadden dit voor eigen gebruik, maar er waren ook inwoners met meer varkens. Barend van der Kolk, wonende in de Klei nr. 209, had de meeste varkens (9 dieren). Daarvan had hij er één voor eigen gebruik. De rest was commercieel. Opvallend is dat in de Klei de meeste varkens waren: 57 dieren.
In 1838 was het aantal varkens en het aantal eigenaren met varkens gedaald. Dat kan met een ziekte te maken hebben of er was reeds volop geslacht. Er waren toen in totaal 291 varkens aanwezig en 168 eigenaren. De meeste varkens waren wederom in de Klei te vinden (61 dieren). Daar zal dan ook de meeste kaas gemaakt zijn. Een bijproduct van de kaasmakerij was wei, die doorgaans aan varkens gevoerd werd. Willem Oostdam had de meeste varkens (12 dieren). Hij woonde in de Klei nummer 209. Na hem volgde Jan Koot met 10 varkens. Ook hij woonde in de Klei (nr. 205). Willem Oostdam had slechts één varken voor eigen gebruik en Jan Koot twee varkens.
Andre van Noort, Erfgoed Leiden en Omstreken
foto's: Jan Lagas
Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte. Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'.