De vondst van deze week is een betonnen bunkertje aan de Haarlemmerweg. In 2015 is een deel van het Trekvaartplein nieuw ingedeeld en daarbij werd onder de grond een bunker aangetroffen.
De bunker tijdens het ontgraven (foto ELO, Edwin Orsel)
De bunker aan de Haarlemmerweg was door velen vergeten, maar in het archief van Erfgoed Leiden en Omstreken is nog een opmetingstekening aanwezig. Hierop is een betonnen bunker weergegeven van ongeveer 3,5 bij 5 meter met muren tot 1,2 meter dik. De bunker heeft een zij-ingang en twee kleine ruimtes. De centrale ruimte is voor Leidingen en Meters.
Opmetingstekening Bunker Haarlemmerweg (ELO, Beeldbank)
Op een kaart uit 1944 met de verdedigingswerken van Leiden, opgesteld door een verkennersgroep van het verzet, komt aan de Haarlemmerweg met een vierkantje en een T een telefoonbunker voor. Deze bunker is op een streep-stip-lijn getekend, die via twee andere (waarschijnlijk niet bewaarde) telefoonbunkers in verbinding staat met een nog bestaande bunker uit 1942 in de Munnikenpolder. Geconcludeerd kan worden dat Leidse bunker aan de Haarlemmerweg tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers is gebouwd, vermoedelijk in 1942. De betonnen telefoonbunker was onderdeel van een beveiligde telefoonlijn landinwaarts, komend van de Atlantikwall aan de kust. Voor de bouw van de Duitse bunkers was de instelling Organisation Todt verantwoordelijk. Men bouwde voornamelijk met gestandaardiseerde ontwerpen, zogenaamde Regelbauten. Standaard telefoonbunkers in de Atlantikwall zijn zogenaamde Kabelbrunnen of Regelbau KSB (Kabelschaltbrunnen). Voorbeelden van deze onbemande telefoonbunker waarin telefoonlijnen werden doorgeschakeld staan in Den Helder, in Driehuis en Goeree. De telefoonbunker in Leiden wijkt echter af van de Regelbau KSB en is mogelijk een variant of een doorontwikkeling.
De onbemande telefoonbunker aan de Haarlemmerweg had zeer waarschijnlijk ook een relatie met Leiden. Aan de Morsweg ligt een grotere telefoonbunker die bemand was. Het betreft een communicatiebunker van het gestandaardiseerde type 616 (Großschaltstelle) die tussen 1942 en 1944 is gebouwd, ook als onderdeel van de Atlantikwall. Deze bunker fungeerde als beschermde telefooncentrale en schakelstation en maakte deel uit van een eigen, tegen sabotage beveiligd telefoonnet.
De bunker tijdens de sloop (foto gemeente Leiden, Dirk van der Geest)
De bunker aan de Haarlemmerweg is in het verleden veel gebruikt als speelplaats, maar vanwege vandalisme, schade en onveiligheid is uiteindelijk besloten de bunker onder de grond te laten verdwijnen door een gat te graven en de bunker daar in te kiepen. Zo werden de restanten in 2015 aangetroffen. Overwogen is om de bunker terug te plaatsen, maar deze bleek behoorlijk beschadigd. Besloten is om na documentatie tot sloop over te gaan.
Edwin Orsel