De Zijlpoortsbrug uit 1913 ontworpen door Dudok is deze week Vondst van de Week. De Leidse Zijlpoortsbrug verbindt de Lage Rijndijk met de Haven. Deze brug bestaat uit een stenen boogbrug met een stalen ophaalgedeelte. De ophaalbrug werd in de jaren ‘90 ontworpen door Maarten Struijs. Het driehoekige grondplan van de brugdekken en het gebruik van primaire kleuren zijn opvallend. Dit geeft de brug een modern en eigentijds karakter. Zeker in vergelijking met de classicistische Zijlpoort die er achter ligt en de stenen bogen waarop de ophaalbrug rust.
De stenen bogen werden in 1667 gebouwd, in combinatie met twee houten ophaalbruggen. Een brug dicht bij de poort en de andere op de plek van de huidige ophaalbrug. In 1876 verdwenen beide ophaalbruggen en kreeg de Zijlpoortsbrug vaste brugdelen. In 1913 maakte Gemeentewerken een nieuwe houten ophaalbrug aan de zijde van de Lage Rijndijk. 
Foto van de huidige brug in 2016 [Foto Francien van Zaanen-Durand]
Dudok
De houten brug uit 1913 blijkt ontworpen te zijn door de beroemde Nederlandse architect Willem Marinus Dudok. Hij maakte in de jaren ’20 en ’30 furore als stadsarchitect van Hilversum. Hier ontwierp hij onder andere het Raadhuis van Hilversum. Tussen 1913 en 1915 was Dudok werkzaam bij Gemeentewerken Leiden als ingenieur, alwaar hij werkte aan het ontwerp voor de Zijlpoortsbrug. Ook werkte hij hier aan het monumentale schoolgebouw op de hoek van de Burggravenlaan en de Hoge Rijndijk. Omdat hij in 1913 het ontwerp voor de Zijlpoortsbrug uitvoerig publiceerde in het ‘Centraalblad der Bouwbedrijven voor Nederland en koloniën’, kan worden aangenomen dat het ontwerp voor deze brug door hem werd verzorgd.
Tekening van de brug uit 1913
Centraalblad der Bouwbedrijven voor Nederland en koloniën, Nr. 19, 1913
Een bont kleurenpalet
Hoewel de brug uit 1913 een traditionele vormgeving had, was ‘de wijze van afverven’ erg kleurrijk. Dudok onderschrijft in zijn publicatie het grote belang van een gepaste kleurstelling en hij zocht hierbij inspiratie uit het verleden: ‘In dit opzicht kunnen wij veilig bij onze voorouders in de leer gaan, die hier met heldere kleuren groote effecten hebben bereikt; in het bijzonder met frisch groen, wit, roomkleurig geel.’ Dergelijke kleuren kreeg de brug ook. De hoofdkleur werd groen, met roomkleurig geel voor banden en helrood als versierende kleur voor boutknoppen en andere onderdelen.
De Dudokbrug was maar een kort leven beschoren. In 1918 werd de brug alweer vernieuwd wegens een balansbreuk op 19 mei van dat jaar. In 1923 werd de bovenbouw versterkt. In 1930 moest de gehele ophaalbrug plaatsmaken voor een ijzeren brug met een breder brugdek. In de jaren ’90 verving de huidige brug de ijzeren brug.
Meer informatie over het kleurenproject is hier te vinden.
Een prentbriefkaart van de brug die door Dudok ontworpen werd.
Archief Erfgoed Leiden en Omstreken, PBK0167, PV3282.29o
Over Vondst van de week (#VVDW)
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen.
Via deze site en het twitter-account of facebook.com/erfgoedleiden houden zij u op de hoogte.
Bekijk ook andere archiefvondsten, bodemschatten én bouwgeheimen via 'Erfgoed in Kaart'
Cas Nagtzaam