Vrije pers lieten de Duitse bezetters tijdens de Tweede Werldoorlog niet toe. Betrouwbaar nieuws was er daardoor niet. Het Verzet zorgde voor een aanvulling met zogenaamde Verzetsberichten over activiteiten van de Duitsers. Ze zijn te vinden op de website van Erfgoed Leiden.
De Verzetsberichten variëren van informatie over het Duitse leger tot waarschuwingen over ‘foute’ Nederlanders.
Verzetsbericht 15-12-1944 (collectie Erfgoed Leiden)
Razzia’s
De berichten komen uit het hele land. Ook de Leidse regio komt aan bod. Op 16 januari 1945 worden in de gemeenten rond Leiden razzia’s gehouden (zie de Mededeelingen dd. 17 januari 1945). In Warmond leidde dit tot huiszoekingen. In andere plaatsen beperkten de Duitsers zich tot het oppakken van mensen op straat. In Lisse duikt die dag het personeel van het Gewestelijk Arbeids Bureau onder. Zij nemen de administratie mee, zodat die niet in handen kan vallen van de Duitsers.
Fietsen vorderen
Uiteraard beschrijven de Verzetsberichten de rol van de Duitsers niet erg positief. Een bericht van 16 maart 1945 meldt hoe de Duitsers in Den Haag fietsen vorderen: “Eén of twee soldaten op de fiets rijden door de straat alsof er niets aan het handje is en houden dan plotseling fietsers aan. De in beslag genomen fietsen worden onzichtbaar opgeborgen en het spelletje begint overnieuw.” Op 17 december 1944 schrijft het Verzet over een oefening van Duitsers in de Laan van Meerdervoort te Den Haag. Zij geven een voorbijganger, de heer F.H.A. Helmer, het bevel de straat te verlaten. Hij gaat de winkel van zijn werkgever in, maar even later wordt hij door een Duitse kogel dodelijk getroffen.
Verzetsbericht 10-03-1945 (collectie Erfgoed Leiden)
Foute Nederlander
De verzetsberichten staan vol met waarschuwingen over ‘foute’ Nederlanders. Zo waarschuwt een bericht op 27 maart 1945 voor een zekere Christiaan van O. Hij zou de Duitsers tijdens razzia’s vier maanden eerder in Zoetermeer hebben geholpen met het vastleggen van gegevens. Christiaan zou zelfs zijn moeder hebben laten arresteren. Zij ging voor drie maanden de gevangenis van Scheveningen in.
Duitse leger
De Verzetsberichten schrijven ook over de bewegingen van het Duitse leger. Op 17 december 1944 gaat het over de komst van het derde Duitse leger naar Nederland. Het kwam via Groningen het land in en stond onder bevel van Generaal Student. Dit leger was goed uitgerust en omvatte onder andere twee SS-divisies waaronder de ‘Leibstandarte Adolf Hitler’ onder bevel van Sepp Dietrich.
Beeldbank WO II
Leden van het Verzet maakten en verspreidden deze berichten met gevaar voor eigen leven. Nu zijn ze een belangrijke bron voor wie historisch onderzoek wil doen naar de Tweede Wereldoorlog. Erfgoed Leiden presenteert op haar website de Beeldbank WOII. Door het trefwoord ‘Illegale pers’ in te voeren, komen veel Verzetsbladen tevoorschijn.
Verzet staat dit jaar centraal bij de herdenkingen en vieringen op 4 en 5 mei.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
André van Noort