Kleuronderzoek op een plafond in het Leids Volkshuis leverde een verrassende kleurencombinatie op: vier tinten groen met een rode bies. Het interieur van dit rijksmonument uit 1899 was toe aan een nieuwe schilderbeurt. Aanleiding voor een zoektocht naar de oorspronkelijke kleuren. Het plafond is inmiddels geschilderd in de oorspronkelijke kleuren tot groot enthousiasme van de gebruikers.
Het Volkshuis was bedoeld om “de ontwikkeling, beschaving en het levensgeluk van de arbeidende en daarmee gelijkstaande klassen te Leiden en omgeving te verhogen.” Die arbeiders konden hiertoe allerlei cursussen volgen. En gebruik maken van voorzieningen als een bibliotheek met leeszaal, een gymnastieklokaal en een grote theaterzaal. De inrichting van het Volkshuis moest ook bijdragen aan het verhogen van het beschavingsniveau.
Het Leids Volkshuis aan de Apothekersdijk werd in 1899 gebouwd naar een ontwerp van architect W.C. Mulder
Vier tinten groen
De huidige koffiekamer heeft nog het oorspronkelijke plafond met sierlijsten. Onder de moderne witte verf zaten oude olieverflagen verscholen. Al krabbend ontdekte de kleuronderzoeker vier verschillende tinten groen en een oranjerode bies. Ook in de theaterzaal kwam groen tevoorschijn. En de ijzeren balustrade van het trappenhuis bleek oorspronkelijk groen geschilderd. Daar combineerde het fraai met de rode zandsteen van de treden en pijlers. De kleurstelling rood met groen komt terug in de gevel van het Volkshuis in de vorm van rode bakstenen en groen geschilderde kozijnen.
Boven: kleurentrap op het plafond in de koffiekamer. De verschillende tinten groen en de rode bies kwamen te voorschijn onder de lagen witte verf.
Onder: Microscoopfoto van de dwarsdoorsnede van een verfmonster. Laag 5 en 6 zijn respectievelijk een groene en rode olieverflaag met als pigmenten groene aarde en ijzeroxide.
Sfeer
Het plafond in de koffiekamer heeft intussen zijn oorspronkelijke, kleurrijke aanzien terug gekregen. De wanden zijn geschilderd in een bijpassende tint. BplusC huurt het pand van de gemeente. Beheerder Erik Lagemann is enthousiast: “Iedereen vindt het prachtig. Er zit meer sfeer in de ruimte en de nieuwe kleuren leveren leuke gespreksstof op. Sinds de schilderbeurt wordt er ook meer gebruik gemaakt van de ruimte. Mensen zitten hier graag.” Het schilderwerk is uitgevoerd door schilders van DZB Leiden onder leiding van Daan Beij: "Het plafond komt nu weer mooi tot zijn recht. Ik ben erg gecharmeerd van de nieuwe kleuren!"
Het plafond van de huidige koffiekamer is inmiddels geschilderd in de door de kleuronderzoeker ontdekte tinten groen en rood.
Op de foto ogen de kleuren net wat anders dan in werkelijkheid.
Houtimitatie
Oorspronkelijk had het Volkshuis houten lambriseringen in kamers en gangen. Deze waren voorzien van geschilderde, donkerbruine houtimitaties. Resten van zo’n afwerking trof de onderzoeker aan op nog bestaande houten onderdelen, zoals paneeldeuren. In combinatie met schilderijen en jute bespanning had het oorspronkelijke interieur zo een deftige, ‘burgerlijke’ uitstraling. Passend voor een gebouw waarin de Leidse arbeiders en hun gezinnen ‘beschaving kregen bijgebracht’.
Bij de restauratie van 1980 kwam deze ensuite deur te voorschijn. Hij was nog voorzien van de oorspronkelijke houtimitatie. Het recente kleuronderzoek toont aan dat op de meeste houten onderdelen in het Volkshuis een houtimitatie was aangebracht.
Bezem
De derde directrice van het Volkshuis, Mies Ruth, vond dit allemaal veel te somber. Zij haalde vanaf 1925 de bezem door het interieur. Welke kleuren het interieur van het Volkshuis kreeg in haar tijd, heeft het onderzoek niet helemaal duidelijk kunnen maken.
Vondst van de Week
Vondst van de week (#VVDW) is een rubriek van de erfgoedexperts van Erfgoed Leiden en Omstreken. Zij doen daarin verslag van opmerkelijke vondsten en ervaringen. Via deze site, twitter en facebook houden zij u op de hoogte.
Monique Roscher
Bronnen:
Katherine Kolff, Verkennend kleurhistorisch onderzoek interieur Leidse Volkshuis, 2018
Katherine Kolff, Onderzoeksverslag verfmonsteranalyse Leidse Volkshuis, 2018
Peter Otgaar en Jolanda Otgaar-van Schaik, Met hart en ziel. Honderd jaar welzijnswerk in het Leidse Volkshuis 1899-1999, Maarssen 1999
Gedenkboek 25 jaar dienen, een volkshuisleven. Samengesteld ter gelegenheid van 25-jarig directriceschap en de dienstbaarheid aan Het Leidsche Volkshuis van de dames M. Ruth, J. Havelaar, en J.C. Rosskopf, 1950. Archief ELO 1580, inv.nr. 29